اهمیت ، ضرورت ، اهداف و روش تحقیق :
ذخایر ماهیان خاویاری همانند ذخایر سایر زیستمندان دریای خزر تحت تاثیر عوامل انسان ساخت از جمله افزایش فشار صیادی , صید غیر قانونی , افزایش آلودگی و همچنین از بین رفتن امکان مهاجرت برای تخمریزی طبیعی و تخریب زیستگاهها و اماکن تخمریزی و تکثیر طبیعی دچار کاهش شدید شده است کماینکه برخی از گونه ها در معرض انقراض قرار گرفته اند و در شرایط حاضر یکی از گزینه های اثربخش در راستای حفظ ذخایر این ماهیان ارزشمند تکثیر مصنوعی و رهاکرد بچه ماهیان خاویاری به دریای خزر باشد و لذا یکی از راههای پی بردن به اثر بخشی این اقدامات می تواند پایش تعداد بچه ماهیان صید شده در تور پره صید ماهیان استخوانی باشد که همه سال در آبهای ساحلی جنوب دریای خزر در شش ماهه دوم سال انجام می گیرد.
در استان گلستان 21 شرکت تعاونی ماهیگیران پره در آبهای ساحلی شامل مناطق میانکاله و گمیشان به فعالیت صید اشتغال دارند. در طول فصل صید ماهیان استخوانی در سال بهرهبرداری 1389 تا 1391 (از اواخر مهرماه تا اواخر فروردین ماه) در هر شرکت تعاونی ماهیگیری پره، آمار دفعات پرهکشی و آمار صید ضمنی بچه ماهیان خاویاری جمعآوری و در فرم مخصوص ثبت گردید. نمونههای ماهی در محل با استفاده از تخته بیومتری با دقت 1 میلیمتر اندازه گیری طول کل آنها انجام و با استفاده از ترازوی دیجیتال صحرایی با دقت 10± گرم توزین شد.
نتایج : در بررسی تعداد ماهی به ازای هر پره در استان گلستان در سال های 1390-1388 مشاهده گردید که در کل تعداد بچه ماهی خاویاری صید شده از سال 1388 تا 1390 کاهش یافت. نکته قابل توجه کاهش شدید (حدود 50 درصد) سال های 89 و 90 نسبت به سال 88 بود که این امر باید مد نظر قرار گرفته و به عنوان زنگ خطری برای انقراض نسل آنها در آینده است.
جدول تعداد ماهی به ازای هر پره در استان گلستان در سالهای 1390-1388
|
منطقه صیادی
|
 ماه سال
|
مهر
|
آبان
|
آذر
|
دی
|
بهمن
|
اسفند
|
فروردین
|
میانگین
|
|
میانکاله
|
1388
|
98/3
|
54/1
|
86/0
|
52/1
|
81/1
|
65/2
|
45/2
|
12/2
|
|
1389
|
3/1
|
74/0
|
99/0
|
74/0
|
55/0
|
96/0
|
33/1
|
95/0
|
|
1390
|
68/1
|
95/0
|
95/0
|
03/1
|
33/0
|
43/0
|
56/0
|
85/0
|
|
گمیشان
|
1388
|
79/2
|
11/1
|
53/0
|
19/1
|
9/0
|
84/0
|
74/0
|
16/1
|
|
1389
|
36/0
|
14/0
|
14/0
|
19/0
|
16/0
|
14/0
|
15/0
|
18/0
|
|
1390
|
19/0
|
22/0
|
15/0
|
18/0
|
11/0
|
07/0
|
03/0
|
13/0
|
نمونههای تاس ماهی ایرانی جمعآوری شده در این تحقیق در دامنه طولی 68-22 سانتیمتر و وزنی 1700- 2/27 گرم و نمونه های تاس ماهی روسی در دامنه طولی 40-24 سانتی متر و وزنی 230 – 4/78 گرم بودند. باید خاطر نشان ساخت که بخاطر ارزش بالای یچه ماهیان خاویاری و نیز کاهش شدید ذخایر آنها در این تحقیق سعی گردید تعداد کمی از نمونه ها جمع آوری گردد.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی :
ذینفعان اصلی این تحقیق شرکت های تعاونی صیادی ماهیان استخوانی و خاویاری است .سازمان شیلات ایران نیز می تواند با استناد به یافته های این تحقیق می تواند برای ارتقاء اثربخشی عملیات و اقدامات رهاسازی بچه ماهیان خاویاری به دریای خزر برنامه جامع و کارآمدی را در این راستا تهیه و تنظیم نماید.جامعه دانشگاهی نیز می تواند از نتایج حاصله در تبیین و توسعه پژوهشهای مرتبط منتفع گردند.