اهمیت وضرورت: آرتمیا رایج ترین غذای زنده ای است که برای تولید مراحل مختلف بسیاری از جانوران مورد استفاده در آبزی پروری بکار می رود. این سخت پوست کوچک یک موجود فیلتر کننده غیر انتخابی است. معمولا جلبک های تک سلولی ، بویژه زمانی که گونه جلبکی دارای اندازه و هضم پذیری مناسب و ارزش غذایی بالا باشد، مناسب ترین غذا برای آرتمیا محسوب می شوند. تعیین بهترین جلبک برای تغذیه آرتمیا در شرایط آزمایگاهی می تواند در پرورش آرتمیا در حواشی دریاچه ارومیه تاثیرگذار باشد.که این امر تاثیر مثبتی بر اقتصاد منطقه میتواند داشته باشد.
اهداف: هدف از این مطالعه مقایسه کارایی هفت گونه جلبکی به نامهای Dunaliella tertiolecta، Tetraselmis suecica، Nannochloropsis oculata، Cheatoceros sp. ، Chlorella sp., Spirolina sp. و sp. Isochrisis بر روی رشد، بازماندگی و خصوصیات تولید مثلی آرتمیا اورمیانا در شرایط آزمایشگاهی بود.
روش تحقیق:
استوک های مایع جلبکهای اسپیرولینا، کیتوسروس و تتراسلمیس از پژوهشکده اکولوژی بندر عباس و استوک مایع جلبک دونالیلا ترتیولکتا از پژوهشکده آرتمیا و جانوران آبزی دانشگاه ارومیه تهیه گردید. از استوک های مایع به لوله های آزمایش 20 میلی لیتری حاوی آب با شوریppt 25-20 ، محیط کشت F2/Guillard's ، منتقل گردید. درب لوله ها را با پنبه بسته و استریل گردیدند. بعد از سرد شدن لوله ها یک الی دو قطره محلول ویتامین به هر لوله اضافه گردید. لوله ها در شرایط مناسب قرار داده شده و هر روز چند بار هم زده می شدند. بعد از گذشت چند روز جلبک موجود در لوله ها تکثیر و لوله ها سبز شدند. سپس هر لوله به یک ارلن 250 میلی لیتری منتقل شد. ارلن های مذکور استریل بوده و دارای آب دریای فیلتر شده، محیط کشت F2/Guillard's و ویتامین به مقادیر لازم بودند. بعد از سبز شدن ارلن های 250 میلی لیتری آنها به ارلنهای دو لیتری منتقل گردیدند..بعد از شمارش جلبکها تراکم آن را به cell/ml106× 18 رسانده و از آن در تغذیه آرتمیا استفاده شد.
تراکم آرتمیا در شروع آزمایش یک آرتمیا در دو میلی لیتر آب بود که در روز هشتم به یک آرتمیا در سه میلی لیتر و در روز چهاردهم به یک آرتمیا در چهار میلی لیتر کاهش داده شد Boon and Bass-Becking, 1931) ). بقای آرتمیا با جلبک های مختلف در روزهای 8، 11، 14، 17، 20 اندازه گیری شد. به این منظور آرتمیاهای موجود در هر ظرف پرورشی به کمک الکهای 150 میکرومتری جمع آوری شده و توسط قطره چکان مخصوص شمارش گردید. در نهایت، درصد آرتمیاهای باقیمانده نسبت به آرتمیاهای اولیه محاسبه گردید. میزان رشد آرتمیاها (طول بدن از سر تا انتهای بند شکمی) نیز در روزهای 1، 8، 11، 14، 17، 20و 23 و بالغ اندازه گیری شد. برای این منظور از چهار تکرار مختلف هر تیمار جمعا تعداد 30 آرتمیا بطور تصادفی انتخاب شده و به شیشه ساعت منتقل شدند. با افزودن چند قطره فرمالین 10% جهت جلوگیری از حرکت آرتمیا در هنگام اندازه گیری آرتمیاها کشته شدند. جهت اندازه گیری طول بدن آرتمیا از دستگاه استریومیکروسکوپ مدل Motic SMZ-168 مجهز به دستگاه Motic MLC-150c و نرم افزار Motic image plus 2.0 استفاده گردید . بعد از بالغ شدن آرتمیاها، بطور تصادفی تعداد 30 نمونه آرتمیای بالغ ماده از هر جمعیت انتخاب شده و بطور جداگانه داخل ظروف استوانه ای- ته مخروطی کوچک، بنام فالکون قرار داده شدند ( یک آرتمیا ی ماده در هر فالکون). هر فالکون 50 میلی لیتر آب شور فیلتر شده (ppt80) داشته و مشخصات مربوط به نوع آرتمیا، شوری آب و شماره نمونه روی آن نوشته شد. برای کنترل دمای فالکون ها آنها را داخل جعبه مخصوص قرار داده، سپس جعبه داخل آکواریومی با دمایC ˙25 قرار داده شد(Boon and Bass-Becking, 1931). به ازای هر آرتمیا، روزانه یک قطره محلول مخمر و یک قطره جلبک شمارش شده (غلظت106×18 سلول در میلی لیتر) به فالکون ها اضافه گردید. در نهایت با توجه به زمان اولین و آخرین تولید مثل طول دوره های پیش تولید مثلی، تولید مثلی و پس تولید مثلی، با توجه به زمان مرگ آرتمیای ماده طول عمر و با توجه به نوع و تعداد زاده ها در هر ماده، تعداد زاده ها در هر تولید مثل، تعداد تولید مثل در هر ماده، تعداد زاده ها در هر ماده در هر روز از دوره تولید مثلی، فاصله بین دو تولید مثل، درصد سیست زایی، تعداد سیست، لارو و کل زاده هادر هر ماده مشخص شده و از نظر آماری مورد مقایسه قرار گرفت (Boon and Bass-Becking, 1931). در این مطالعه جهت مقایسه میانگین صفات از آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون Duncan در نرم افزار SPSS 18 استفاده شد. نمودارهای مربوطه توسط برنامه Excel 2007 رسم گردید.
نتایج:
نتایج حاصل ازبررسی درصد بقا نشان داد که آرتمیای تغذیه شده با جلبک دونالیلا ترتیولکتا با میانگین میزان بقا 75/66 درصد و آرتمیای تغذیه شده با جلبک اسپیرولینا با میزان بقا صفر درصد بترتیب بالاترین و پایین ترین میزان زنده مانی را به خود اختصاص دادند. آرتمیاهای تغذیه شده با جلبک های نانوکلروپسیس، کلرلا، کیتوسروس و تتراسلمیس به ترتیب با 75/2، 5/23، 87/23 و 9/25 درصد به ترتیب پایین ترین میانگین درصد بقا را داشتند. نتایج میزان رشد طولی آرتمیاهای تغذیه شده با جلبکهای مختلف در طول دوره آزمایش نشان داد که آرتمیای تغذیه شده با جلبک دونالیلا ترتیولکتا و نانو کلروپسیس با 7/5 میلی متر و 95/6 میلی متر طول در پایان دوره آزمایش به ترتیب پایین ترین و بالاترین میزان رشد طولی را نشان می دهند. آرتمیای تغذیه شده با جلبک های کلرلا، کیتوسروس و تتراسلمیس با 55/6، 73/6 و 92/6 میلی متر طول بترتیب جایگاههای بعدی را به خود اختصاص داه اند. نتایج مطاله خصوصیات تولید مثلی فقط برای چهار جلبک دونالیلا، تتراسلمیس، کلرلا و کیتوسروس نشان داده شده است، چرا که آرتمیاهای تغذیه شده با جلبکهای دیگر به سن بلوغ و تولید مثل نرسیدند. از نظر تعداد سیست تولید شده ، آرتمیای تغذیه شده با جلبک دونالیلا ترتیولکتا با میانگین 12 سیست در هر روز بالاترین تولید سیست را داشت. از طرف دیگر آرتمیای تغذیه شده با جلبک کیتوسروس با میانگین 2/1 سیست در هر روز پایین ترین میزان تولید سیست را به خود اختصاص داد. همچنین، آرتمیای تغذیه شده با جلبک های تتراسلمیس و کلرلا از نظر تولید سیست (بترتیب با 49/2 و 63/1) از نظر سیست زایی در حد متوسط قرار داشتند. از نظر تعداد تولید مثل در طول دوره آزمایش آرتمیای تغذیه شده با جلبک دونالیلا ترتیولکتا با میانگین 33/8 بار تولید مثل بیشترین تعداد تولید مثل را دارا بود. از طرف دیگر، آرتمیای تغذیه شده با جلبک کیتوسروس با میانگین تعداد تولید مثل 39/1 کمترین تعداد تولید مثل را به خود اختصاص داد. همچنین آرتمیای تغذیه شده با جلبکهای تتراسلمیس و کلرلا (بترتیب با 9/3 و 9/1 بار تولید مثل) از نظر تولید مثلی در حد متوسطی قرار داشتند. آرتمیای تغذیه شده با جلبک دونالیلا ترتیولکتا کمترین فاصله زمانی (23/3 روز) بین دو تولید مثل متوالی را به خود اختصاص داد. پس از آن آرتمیای تغذیه شده با جلبک تتراسلمیس با فاصله زمانی 41/3 روز بین دو تولید مثل متوالی قرار گرفت. آرتمیای تغذیه شده با جلبک های کلرلا و کیتوسروس بترتیب با فاصله زمانی 37/7 و 04/9 روز به ترتیب در رده های بعدی قرار گرفتند (شکل 5). زمان اولین تولید مثل در آرتمیای تغذیه شده با جلبک دونالیلا ترتیولکتا (89/1 روز) سریعترین زمان تولید مثل در بین تیمارهای آزمایشی بود. زمان اولین تولید مثل در آرتمیای تغذیه شده با جلبک های تتراسلمیس، کیتوسروس و کلرلا بترتیب 85/3، 04/5 و 56/9 روز ثبت گردید. زمان مرگ مولد ماده در هر جفت آرتمیا نشان دهنده کیفیت تغذیه آن می باشد. در آرتمیای تغذیه شده با جلبک دونالیلا ترتیولکتا تا آخر دوره آزمایش (30 روز) مرگ مولد مشاهده نشد. در آرتمیای تغذیه شده با جلبک تتراسلمیس میانگین طول عمر ماده ها 2/12 روز بود که بالاترین طول عمر پس از جلبک دونالیلا را به خود اختصاص داد. طول عمر میانگین آرتمیای تغذیه شده با جلبک کیتو سروس 9/4 روز و در جلبک کلرلا 4/4 روز بود .
دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی:
جلبکهای مورد استفاده در این مطالعه را از نظر میزان تاثیر بر درصد بقاء آرتمیا اورمیانا می توان به صورت زیر طبقه بندی کرد:
دونالیلا > کیتوسروس > کلرلا > تتراسلمیس > نانوکلروپسیس > اسپیرولینا
کمترین رشد طولی مربوط به آرتمیای تغذیه شده با جلبک تتراسلمیس و بالاترین میانگین رشد طولی مربوط به آرتمیایی است که با جلبک دونالیلا تغذیه شده است. جلبک دونالیلا به علت داشتن ارزش غذایی بالا می تواند رشد طولی بالاتری را در آرتمیای تغذیه شده با آن بوجود آورد. بطور کلی با مقایسه تمام خصوصیات تولید مثلی فوق می توان بیان داشت که جلبک دونالیلا ترتیولکتا توانایی بالاتری در ایجاد صفات تولید مثلی برتر در آرتمیا اورمیانا نسبت به جلبک های دیگر دارد. و از این نظر جلبک تتراسلمیس بعد از دونالیلا و بهتر از جلبک کلرلا و آن هم بهتر از جلبک کیتوسروس می باشد. برای پرورش آرتمیا اورمیانا در محیط باز بهتر است از آبهای شوری استفاده شود که در فلور طبیعی آنها جلبک دونالیلا گونه ای غالب باشد. بنابراین قبل از اقدام به پرورش آرتمیا در محیط باز بررسی فلور جلبکب آب مورد استفاده ضروری به نظر می رسد.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی:
مناطق مناسب برای پرورش آرتمیا باید دارای آب شور با شوری حدود 50 گرم در لیتر باشند. در اینگونه آبهای شور جلبک دونالیلا معمولا جزو فلور طبیعی است و این امر مزیتی برای پرورش آرتمیا اورمیانا در این مناطق محسوب می شود. البته باید گونه آرتمیا را طوری انتخاب کرد که از نظر زیست محیطی تداخلی با گونه بومی آن منطقه نداشته باشد.