وزارت جهاد کشاورزی
سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی
مؤسسه تحقیقات شیلات ایران
01-071014000-81
اکبر پورغلامی مقدم
با همکاری:
حسین صابری ـ علی دانش خوش اصل ـ محمد حسین طلوعی
سیدفخرالدین میرهاشمی نسب ـ داود غنی نژاد
1381
پایش کمی، کیفی و بهداشتی بچه ماهیان استخوانی تولیدی در
مراکز تکثیر و پرورش استان گیلان تا رهاسازی به دریا
استان گیلان ـ شهرستان بندرانزلی
مرکز تحقیقات ماهیان استخوانی دریای خزر
بخش مدیریت ذخایر
پاییز 1383
چکیده
کار تکثیر و بازسازی ذخایر ماهیان سفید ، دریای خزر در استان گیلان در سال 1381 از اوایل اسفند 1380 در رودخانه های شرق و غرب گیلان آغاز گردید . پس از اتمام کار تکثیر و پرورش، درمجموع 2/127 میلیون قطعه بچه ماهی سفید با متوسط وزن 29/1 گرم و متوسط طول 8/4 سانتیمتر برآورد گردید. با توجه به متوسط وزن بچه ماهیان رهاسازی شده به رودخانه های استان ، حدود 16 % از تولید بچه ماهیان سفید زیر یک گرم وزن داشتند و گروه وزنی 5/1 – 1 گرم ، 68 % از کل را شامل شده و 5/15 % مابقی نیز بالای 5/1 گرم وزن داشتند.
فصل رهاسازی از خرداد تا مهر ماه بطول انجامید و بالغ بر 79 % از بچه ماهیان سفید طی ماههای تیر و مرداد رهاسازی گردید که اوج گرمای تابستان بوده و رودخانه ها با کاهش محسوس دبی آب و عمق متوسط روبرو هستند که از لحاظ ضریب بازگشت و اهداف بازسازی ذخایر حائز توجه می باشد.
طی مدت رهاسازی بچه ماهیان سفید ، سیم و سوف در چندین مرحله از استخر ها نمونه برداری نموده و پس از انتقال به آزمایشگاه کارگاه پل آستانه جـهت تشخیص نوع و شدت آلـودگی احتمالی بچه ماهـیان، در مجموع 230 نمونه بچه ماهی سفید ، 150 نمونه بچه ماهی سوف و 150 قطعه نیز بچه ماهی سیم بررسی گردید . در بررسی های انجام شده بر 230 نمونه بچه ماهیان سفید با متوسـط طول 6/4 سـانتیمتر و 1/1 گرم وزن ، مشخص گردید که 3/19 درصد از این نمونه ها به تک یاخته ای ( Protozoa ) ، 3/21 درصد به منوژنه آ ( Monogenea ) و 9/40 درصد به دیژنه آ ( Digenea ) آلودگی داشتند.
در خصوص ماهی سیم شایان ذکر است که از مجموع 3/29 هکتار استخر زیر کشت این گونه ، 5/16 میلیون قطعه بچه ماهی سیم با میانگین وزن 710 میلیگرم و میانگین طول 1/4 سانتیمتر تولید گردید و همگی به تالاب انزلی رهاسازی گردیدند .
حداقل میانگین وزنی بچه ماهیان سیم 5/0 گرم ( 2/8 درصد ) و حداکثر آن 8/1 گرم برآورد گردید . بر اساس مصوبات کمیسیون های بازسازی ذخایر ، رهاکرد بچه ماهیان در اوزان 1 – 5/0 گرم مورد پذیرش قرار گرفت و با این حال در خصوص رهاسازی بچه ماهیان مشکلی بنظر نمی رسد . میزان تولید بچه ماهی سیم در سال 1381 نسبت به سال گذشته 2/6 درصد افزایش نشان میدهد در حالی که بیوماس محاسبه شده در سال 1381
( با تولید 16508909 قطعه بچه ماهی سیم ) نسبت به مدت مشابه سال قبل ( با تولید 15538464 قطعه بچه ماهی سیم ) با 3/10 درصد کاهش از 13 تن به 7/11 تن کاهش پیدا نمود .
همچنین 150 قطعه بچه ماهی سیم با متوسط طول 9/3 و متوسط وزن 670 میلیگرم از استخر های کارگاه شهید انصاری رشت نمونه گرفته شد . این بچه ماهیان نیز به انگل دیپلوستوموم که شایعترین نوع آلودگی در بین بچه ماهیان است ، مبتلا بودند . بطوری که 42 درصد از بچه ماهیان سیم به این انگل آلودگی داشتند . حداقل تعداد انگل مشاهده شده در نمونه ها ، یکعدد و حداکثر 14 عدد در یک نمونه شمارش گردید . عـلاوه بر رویـت انـگل دیپلوسـتوموم ، در 20 درصد از نمونـه هـا نیز آلودگی به انگل تک یاخته ای تریکودینا نیز مشاهده گردید.
جهت بازسازی ذخایر ماهی سوف نیز شایان بذکر است که با استفاده از 4/36 هکتار از استخر های کارگاه مرحوم دکتر یوسـف پور ، 13/5 میلیون قطعه بچه ماهی سوف با میانگین وزنی 2/1 گرم و میانـگین طول 7/5 سانتیمتر تولید گردید . با توجه به 3% کاهش تولید بچه ماهی ، میانگین وزنی بچه ماهیان این گونه در سال 81 نسبت به سال قبل ،15 درصد افزایش داشته است . حدود 62 % از بچه ماهیان سوف تولید شده ، به رودخانه چونچنان ، 26 % به تالاب انزلی ، 6 % به رودخانه سیاه درویشان و 6 % نیز به رودخانه چمخاله رهاسازی گردیدند.
بچه ماهیان سوف تولید شده در سـه گروه وزنی 9/0 – 5/0 گرم( 25 % ) و 5/1 – 1 گرم( 35 % ) و 2 – 5/1 گرم( 40 % ) قرار داشتند و همه آنها در ماههای اردیبهشت(17 % )، خرداد ( 81 % ) و تیر ماه ( 2 % ) به مناطق مذکور رهاگردیدند که از نظر رعایت زمان رهاسازی ، نسبت به سال قبل از وضعیت مطلوبتری برخوردار بوده است.
از مجموع 150 قطعه بچه ماهی سوف نمونه برداری شده جهت بررسی آلودگی، 25 درصد از نمونه ها به انگل دیپلوستوموم و 12 درصد دیگر نیز به انگل داکتیلوژیروس آلودگی داشتند.