وزارت جهاد کشاورزی
سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی
مؤسسه تحقیقات شیلات ایران ـ ایستگاه تحقیقات شیلاتی هامون
02-0710156000-80
منصور ذبیحی
با همکاری:
رضوان اله کاظمی
1381-1380
بررسی بیولوژی تکثیر ماهی شیزوتراکس زارودنی
«هامون ماهی» (Schizothorax zarudnyi)
استانسیستان و بلوچستان _ زابل
ایستگاه تحقیقات شیلاتی هامون
بخش آبزی پروری
پاییز 1383
چکیده
در میان 13 گونه ماهی گزارش شده در تالاب هامون، چاه نیمه های سیستان و منابع آبهای پیوسته، هامون ماهی (Schizothorax zarudnyi) یکی از با ارزشترین گونه های اقتصادی حوزه آبریز سیستان می باشد. این مطالعه از مهرماه 1380 تا شهریور ماه 1381 بطول انجامید. تعداد 697 عدد هامون ماهی بررسی گردید که شامل 403 عدد ماهی ماده و 294 عدد ماهی نر بودند. دامنه نوسان طول و وزن نمونه ها به ترتیب،1/62-5/24 سانتیمتر و 2204-137 گرم بودند, بیشترین درصد فراوانی وزنی و طولی نمونه های بررسی شده در گروه وزنی 600-500 گرم وگروه طولی40-35 سانتیمتر قرار داشتند. نوسانات مقادیر شاخص وزنی گناد (GSI=Gonadosomatic Index) در ماههای مختلف در جنس نر و ماده، اختلاف معنی داری نشان داد (01/0 p<). حداقل و حداکثر میانگین GSI در ماهی ماده به ترتیب،77/0 و 298/9 درصد بود که در ماههای خرداد و اسفند مشاهده شدند و حداقل و حداکثر میانگینGSI در ماهی نر، 82/0 و 62/6 درصد بود که بترتیب در ماههای تیر و بهمن مشاهده شدند ودر ماههای اسفند و فروردین بتدریج رو به کاهش گذاشتند. مقادیر شاخص وزنی کبد (HSI=Hepatosomatic Index)، قبل از افزایش GSI افزایش یافتند. روند افزایش HSIکم و بیش از مهر ماه تا اسفند ماه در جنس ماده و از مهرماه تا بهمن ماه در جنس نر مشاهده گردید. مقادیر ضریب چاقی (CF=Condition Factor) در طول دوره، افزایش معنی دار GSI (از مهر ماه ببعد) به طور عمده کمتر از 1% محاسبه گردید، این متغیر از فروردین ماه تا خرداد ماه افزایش یافت. مقادیرشاخص وزنی دستگاه گوارش(GI=Gastrosomatic Index) در جنس نر و ماده با یکدیگر اختلاف معنی داری نشان دادند (01/0 p<). حداقل و حداکثر میانگین GIدر جنس نر و ماده بترتیب در ماه اسفند 7/4، 615/4 (حد اقل) و57/8 ، 16/9 (حد اکثر) در خرداد ماه مشاهده گردید که شروع تغذیه فعال ماهی بود. میانگین هماوری مطلق و نسبی در تعداد 43 عدد ماهی که در دامنه وزنی 1380-460 گرم قرار داشتند، بترتیب 26256 و 34418 (در یک کیلوگرم وزن ماهی) تخمک بود.Lm50 در ماهی نر و ماده به ترتیب،31-29 و 40-38 سانتیمتر بدست آمد. میزان همبستگی طول با وزن ماهی نر و ماده به ترتیب 946/0 و 965/0 محاسبه گردید. نسبت جنسی نر به ماده در سطح احتمال 99/0، مقادیر مشاهده شده با قابل انتظار(1:1) برابر نبود. در ماهی ماده، بیشترین فراوانی مرحله IV رسیدگی جنسی در اسفند ماه مشاهده گردید و در فروردین ماه از فراوانی مرحله IVکاسته و به فراوانی مرحله VI رسیدگی جنسی (گنادهای رو به تخریب) افزوده شد. در جنس نر بیشترین فراوانی مرحله IVرسیدگی جنسی(85%) در بهمن ماه مشاهده گردید و در اسفند ماه از مقادیر آن کاسته شده(70%)، مرحلهV رسیدگی جنسی30% نمود یافت. در تخمدان ماهیان بالغ و در اردیبهشت ماه، یک دسته اووسیت مشاهده شدند که عموماً کمتر از 400 میکرون بودند. این روند تا مرداد ماه ادامه یافت ( در دمای بین24/23- 31/22 سانتیگراد و طول روشنایی، 5/13-5/ 12ساعت ). در مهر ماه دسته جدیدی از اووسیتها با خصوصیات جدیدی که فراتر از 500 میکرون قطر داشتند در تخمدان ظاهر شدند، روند رشد اووسیتها ادامه یافته و در اسفند و فروردین ماه به حداکثر مقدار (2200-1600 میکرون) رسید. با توجه به
شاخص های مختلف بررسی شده، هامون ماهی یک گونهIteroparous ، با توسعه تخمدان گروه Synchronous و یک بار تخم ریز می باشد و در ماههای اسفند و فروردین و در دامنه دمایی، 18-14 درجه سانتیگراد، بیشترین میزان رسیدگی جنسی را نشان می دهد. هامون ماهی یک گونه مهاجر رودرو (Potamodromous) می باشد. در ماههای اسفند و فروردین در صورت جریان نداشتن آب در رودخانه ها و مهاجرت نکردن ماهی به آبهای جریان دار، گناد در جنس ماده با فراوانی زیادی تخریب و جذب می گردد.