بررسی لیمنولوژیک رودخانههای مهم حوزه جنوبی دریای خزر در استان گیلان با تأکید بر عوامل آلاینده (رودخانههای حویق، کرکانرود و شفارود)
مجری:
احمد قانع ساسانسرایی
شماره ثبت
728/85
وزارت جهاد کشاورزی
سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی
مؤسسه تحقیقات شیلات ایران – پژوهشکده آبزیپروری(آبهای داخلی)
چکیده
بمنظور ایجاد یک پایه اطلاعاتی اکولوژیک برای آبهای جاری استان گیلان، رودخانه های حویق، کرکانرود و شفارود بعنوان سه رودخانه مهم این نواحی مورد بررسی لیمنولوژیک قرار گرفتند. بررسیها بصورت فصلی و از پاییز سال 1380 لغایت تابستان 1381 انجام پذیرفت. بعلاوه، غلظت آلاینده های مختلف شامل فلزات سنگین، شوینده ها، هیدروکربورهای نفتی در این مدت بررسی شده و آلودگی باکتریایی کلیفرمی و اشرشیا کولی نیز انداره گرفته شد.
نتایج نشان میدهد که در این مدت خصوصیات فیزیکوشیمیایی آب مانند اکسیژن محلول، pH ، BOD5 ، فسفر ، نیترات، نیتریت، آمونیاک و ...... در هر سه رودخانه اغلب در محدوده هایی قرار داشتند که بیانگر کیفیت مناسب آنها می باشد.
شاخه های Chrysophyta، Chlorophyta، Cyanophyta و Euglenophyta، به ترتیب فراوانترین شاخه های فیتوپلانکتونی بوده و گروههای ثابت وچسبنده مانند Protozoa و Rotatoria عمده فون زئوپلانکتونی در این رودخانه ها بوده اند. از لحاظ فون بنتیک در مدت بررسی، در مجموع 42 گروه از بیمهرگان کفزی در این رودخانه ها شناسایی شدند که رودخانه های حویق و گرکانرود به ترتیب با 36 و 22 گروه پرتنوع ترین و کم تنوع ترین آنها بوده اند. در بین گروههای شناسایی شده راسته Diptera با 10 گروه متنوع ترین و فراوانترین گروه بوده است. با توجه به تنوع و فراوانی گروههای شاخص کفزی ، رودخانه حویق کیفیت مناسب تری از دو رودخانه دیگر داشته است.
23 گونه ماهی متعلق به 9 خانواده و 7 راسته و 2 رده در طول این بررسی شناسایی شدند که سهم حویق 19 گونه ، شفارود 21 گونه و گرکانرود گونه بود که در بین آنها کپور ماهیان متنوع ترین و فراوانترین گروه بوده اند. از نظر گونه نیز گونه های Albornoides sp. ، Capoeta capoeta و Neogobios sp. در همه رودخانه های مورد بررسی فراوانترین بوده و غالبیت داشته اند.
بررسیهای باکتریولوژی شامل اندازه گیری آلودگی کلیفرمی و E.colie نشان داد که فراوانی آنها در مناطق پایین دست و بخصوص نزدیک مصب بیشتر بوده و همچنین بستر آنها همواره فراوانی بیشتری از این باکتریها را داشته است. در عین حال هیچگاه تعدادکلونی های کلیفرم در 100 میلی لیتر از 200 عدد تجاوز نکرد که بیانگر فقدان خطر برای تماس مستقیم با آب رودخانه(شنا و شستشو) می باشد. فلزات سنگین نظیر کروم ، کادمیم و جیوه در هر سه رودخانه دارای غلظت بسیار اندکی بوده اند که اغلب قابل تشخیص نبود، اما مس (و پس از آن سرب) نسبتا غلظت بیشتری داشته اند (تا 788/1 میلی گرم در لیتردر حویق). بیشترین وکمترین غلظت شوینده ها یا سورفاکتانت ها (LAS) به ترتیب در شفارود ( mg/l 047/0) و رودخانه حویق( mg/l 014/0) مشاهده گردید.
نتایج این مطالعه نشان دادکه هر سه رودخانه از نظر کلی دارای شرایط نسبتا مناسبی بوده اند ولی وجود عوامل انسانی مخرب و مؤثر در مناطق پایین دست و مصب که آثار آن بصورت کاهش تنوع گروههای بیمهره حساس و نیز کاهش جلب ماهیان رودکوچ بروز نموده است، بر لزوم سامان دهی و تداوم برنامه های فرابینی، کنترل و توجه ویژه به این مناطق تأکید می نماید.