چکیده
ثبت دادههای وابسته به صید یکی از ابزارهای کلیدی برای پایش وضعیت برداشت گونههای ماهی در بنادر صیادی است. این اطلاعات نه تنها مدیریت صید را نسبت به میزان برداشت از ذخایر مطلع میسازد، بلکه امکان استخراج شاخصهای پایداری بهرهبرداری را نیز فراهم میکند. در این مطالعه، دادههای طولی و وزنی ماهیان کفزی شامل ماهیان شعری معمولی، کوپر، شوریده، کوتر زرد باله، سنگسر معمولی و حلوا سفید به صورت ماهانه و طی دو سال (۱۴۰۱ و ۱۴۰۲) از آبهای استان بوشهر جمعآوری شد. با بررسی روند میانگین طول صید هر گونه و استفاده از تابع LBB و پکیج TropFishR در نرمافزار R، شاخصهای طولی و پارامترهای پویایی جمعیتی محاسبه گردید. دامنه طولی صید گونهها به شرح ذیل بود: سنگسر معمولی (۱۳ تا ۸۳ سانتیمتر)، حلوا سفید (۱۰ تا ۴۲ سانتیمتر)، شوریده (۱۸ تا ۵۸ سانتیمتر)، شعری معمولی (۱۵ تا ۵۹ سانتیمتر)، کوپر (۱۶ تا ۶۰ سانتیمتر) و کوتر زرد باله(۱۱ تا ۱۵۴ سانتیمتر). میانگین طول صید نیز برای گونههای سنگسر معمولی ۳۹.۵، حلوا سفید ۲۵، شعری ۳۵.۲۳، کوپر ۳۴.۷۵ و کوتر بزرگ ۶۱.۱۳ سانتیمتر محاسبه شد. ساختار طولی صید نشان داد که تورهای گوشگیر با اندازههای مختلف، ماهیان در اندازههای متفاوت را صید میکنند و تمایلی به سمت صید اندازههای بزرگتر دیده نمیشود. برآورد درصد ماهیان صید شده زیر طول بلوغ با نمونهبرداری و تعمیم به کل صید، برای گونههای سنگسر معمولی ۴۳٪، حلوا سفید ۳۱٪، شعری ۲۹٪، کوپر ۱۰٪ و کوتر زرد باله حدود ۳۰٪ بود. در این مطالعه هشت شاخص زیستی و بهرهبرداری کلیدی از جمله نسبت مرگ طبیعی به رشد (M/K)، طول بلوغ جنسی (L50)، پتانسیل تولیدمثلی (SPR)، نسبت فشار صیادی به مرگ طبیعی (F/M) و نسبتهای مربوط به اندازه صید و بهرهبرداری بهینه، مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد گونههای سنگسر معمولی (SPR=0.63) و شوریده (SPR=0.50) در وضعیت تولیدمثلی پایدار هستند، در حالی که گونههای کوتر زرد باله (SPR=0.14) و حلوا سفید (SPR=0.18) کاهش توان تولیدمثلی و بهرهبرداری بیش از حد را تجربه میکنند. نسبت فشار صیادی به مرگ طبیعی برای حلوا سفید (1.61) و کوتر زرد باله (1.44) بسیار بالا بود، اما برای سنگسر معمولی (0.2) و شوریده (0.27) در محدوده بهرهبرداری پایدار قرار داشتند.علاوه بر این، شاخصهای اندازه صید نشان دادند که سنگسر معمولی و شعری معمولی با نسبت LC/Lopt به ترتیب 0.44 و 0.41 عمدتاً تحت تأثیر صید ماهیان نابالغ هستند، در حالی که برداشت ماهی کوپر با نسبت Lmean/LM50 برابر 1.66 حاکی از صید عمدتاً ماهیان بالغ است. نتایج نشاندهنده وجود گونههایی با پتانسیل تولیدمثلی مناسب و بهرهبرداری پایدار مانند سنگسر معمولی و شوریده، و در مقابل گونههایی با بهرهبرداری بیش از حد و کاهش توان تولیدمثلی مانند کوتر زرد باله و حلوا سفید است. همچنین، شاخصهای طولی بیانگر صید قابل توجه ماهیان نابالغ در برخی گونهها و برداشت مطلوب ماهیان بالغ در برخی دیگر بود. این یافتهها اهمیت تنظیم دقیق سیاستهای مدیریت برداشت از ذخایر، شامل تعیین حداقل اندازه مجاز برداشت و کنترل تلاش صیادی، را برای حفظ پایداری ذخایر و افزایش بهرهوری اقتصادی تأکید میکنند.