چکیده
افزایش اثرات نامطلوب زیست محیطی ناشی از توسعه های صنعتی و شهری بر اکوسیستم های دریایی، توجه محققین را به ارزیابی های اقتصادی و تعیین استانداردهای کیفیت آب در راستای جفظ سلامت اکوسیستم برای حیات آبزیان معطوف نموده است. در پژوهش حاضر برای نخستین بار اثرات نامطلوب آلاینده های شیمیایی بر افت ارزش اقتصادی صید آبزیان استان هرمزگان بررسی گردید. روش استفاده شده برای ارزیابی افت اقتصادی آلودگی آب دریا، بر اساس منحنی ارتباط غلظت آلاینده و کاهش افت اقتصادی جمز (James’ Concentration-Loss) است. تخمین نرخ افت اقتصادی برای شاخصهای شیمیایی کیفیت آب شامل ترکیبات نفتی (TPHs)، ترکیبات معدنی فسفر (P-PO4)، نیتروژن دار (N-NO3/NH4) و فلزات سنگین (Cu-Zn-Cd-Pb-As-Cr) صورت پذیرفت. نتایج نشان داد میانگین درصد نرخ افت اقتصادی در محدوده 41 تا 75 متغیر بوده است. بیشترین میزان مربوط به مرکز استان بوده است که ناشی از تراکم بالای منابع کانونی آلودگی در این منطقه است. دامنه تغییرات ارزش افت اقتصادی از 872690 تا 5/81183139 دلار (کشور آمریکا) به ترتیب برای سطح زیان ریز و سطح زیان درشت در شرق استان بوده است. تجزیه و تحلیل زیانهای اقتصادی محاسبه شده با میانگین کلی نرخ افت اقتصادی حدود 50 درصد برای ماهیان کف، سطح زیان ریز و درشت و میگو در استان هرمزگان نشان می دهد که اکوسیستم دریایی خلیج فارس و دریای عمان در بخش صید آبزیان در معرض آسیب قابل توجه ناشی شده از حضور آلاینده های شیمیایی است. با توجه به محدودیت شاخصهای رایج کیفیت آب در سنجش نواحی دریایی با کاربری شیلاتی، این مطالعه با بهرهگیری از دادههای میدانی گسترده در بازه زمانی ۱۳۸۰ تا ۱۴۰۰، مدلی بومی، دادهمحور و هدفمند برای ارزیابی کیفیت آب در سطح کل استان ایجاد نمود. انتخاب ۹ پارامتر کلیدی شامل دما، pH، شوری، شفافیت، اکسیژن محلول، آمونیوم، نیترات، فسفات و کلروفیل a با استفاده از پرسشنامه و تحلیل سلسلهمراتبی (AHP) انجام شد و برای هر شاخص، آستانههای کیفی در چهار سطح "مطلوب"، "مناسب"، "هشدار" و "بحرانی" تعریف و زیرشاخصها در بازه ۰ تا ۱۰۰ بر اساس الگویی مشابه روش آنتروپی محاسبه گردید. ردهبندی کیفی فلزات نیز با استفاده از روش IQR در چهار سطح تعریف شد. مدل توسعهیافته، ابزاری کارآمد برای پایش وضعیت زیستمحیطی، شناسایی مناطق اولویتدار و تدوین استانداردهای شیلاتمحور در نوار ساحلی جنوب ایران فراهم میآورد. نتایج بدست آمده نشان دهنده نیاز به توجه کلیه دست اندرکاران بخش اجرا، دانشگاهی و پژوهشی و بهره برداران و اتخاذ تصمیم های مدیریتی، پژوهشی و ترویجی لازم در زمینه های پیشگیری و بازسازی اکوسیستم را نشان می دهد.