چکیده
افزایش اثرات نامطلوب زیستمحیطی ناشی از توسعههای صنعتی و شهری بر اکوسیستمهای دریایی، توجه محققین را به پایش و تعیین وضعیت آلاینده های شیمیایی معطوف نموده است. در این پژوهش، غلظت آلاینده های شیمیایی شامل ترکیبات نفتی (هیدرو کربن های نفتی کل) و معدنی (فلزات سنگین) و ارزیابی ریسک اکولوژیکی ناشی از آنها در رسوبات بخش های غربی و شرقی خلیج جاسک طی دو نوبت نمونه برداری در بهار و زمستان سال 1402 بررسی شد. غلظت فلزات سنگین بر اساس هضم اسیدی و سنجش دستگاهی با جذب اتمی و غلظت ترکیبات نفتی بر اساس استخراج با حلال آلی و تجزیهوتحلیل دستگاهی با UVF صورت پذیرفت. هیدروکربن های نفتی کل در خلیج جاسک در بهار 1402 از میانگین 24/0± 37/0 میکروگرم بر کیلوگرم وزن خشک برخوردار بوده است. میانگین کل تغییرات هیدروکربن های نفتی در خلیج جاسک در زمستان 1402، برابر با 07/0 ± 18/0 میکروگرم برکیلوگرم وزن خشک رسوبات محاسبه گردید. شاخص های سمیت و ضریب آلودگی، پایین بودن آلودگی ترکیبات نفتی و اثرات بیولوژیک نامطلوب کم در رسوبات را نشان داد. میانگین غلظت کروم برای کل ایستگاهها در فصول بهار و زمستان به ترتیب مقادیر 06/0± 54/0 و 04/0± 29/0 میکروگرم بر کیلوگرم اندازه گیری گردید. رسوبات خلیج جاسک در بهار و زمستان، محتوی سرب با میانگین کل 6/2± 77/6 و 22/2± 45/6 میکروگرم بر کیلوگرم بوده اند. میزان نیکل در بخش های شرقی و غربی خلیج به ترتیب با میانگین های 4/3 ± 78/36 و 7/0± 12/31 میکروگرم بر کیلوگرم برای بهار و 8/4± 83/34 و 17/5 ± 14/34 در زمستان دارای اختلاف معنی دار نمی باشند. فلز کروم در فصل بهار و زمستان دارای میانگین کل 13/0 ± 26/1 و در فصل زمستان 14/0± 22/1 بوده است. برای نیکل، در فصل زمستان اختلاف بخشهای شرقی و غربی معنی دار نبوده است و میانگین کل 7/17± 28/41 میکروگرم بر کیلوگرم وزن خشک می باشد. شاخص های بررسی شده نشان داد وضعیت آلودگی فلزات سنگین نیکل، کروم، وانادیم، سرب و آهن در رسوبات بخش های غربی و شرقی خلیج جاسک پایین است. اما شاخص های فاکتور آلودگی و تجمع-زمینی بیانگر آلودگی متوسط رسوبات به فلز کادمیم است. با توجه به سمیت کادمیم برای انسان و آبزیان، نقش منابع انسانی غلظت آن در سواحل و خوریات و خاصیت تجمع پذیری زیستی در آبزیان مهم از نظر اکولوژیکی و تجاری مانند نرم تنان در طی فرآیند تجمع زیستی، پایش مستمر آلودگی ناشی از کادمیم در ماتریس های مختلف ضروری می باشد.