چکیده
صنعت آبزی پروری از سال 1390 با رشد سالانه 9/8 درصد سریع ترین رشد در صنعت مواد غذایی را داشته است و با رشد پیوسته در پنج دهه اخیر حدود نیمی از ماهیانی که به مصرف انسان می رسد را تامین می کند. با افزایش جمعیت تامین امنیت غذایی پایدار از چالش های بزرگ پیش روی انسان ها است. آبزی پروری میتواند در مقابله با فقر و گرسنگی نقش کلیدی ایفا کند. با توجه به شرایط تغییر اقلیم وکمبود آب در کشور استفاده از منابع آب های نامتعارف غیر قابل استفاده برای شرب و کشاورزی با حجمی معادل 45 میلیارد مترمکعب در توسعه آبزی پروری پایدار ضروری می باشد. آرتمیا به عنوان محصول استراتژیک آبزی پروری با قابلیت زندگی در آب شور به عنوان غذای زنده ضروری، سهل الهضم و مقرون به صرفه در افزایش رشد، بقا و مقاومت آبزیان پرورشی به ویژه در مراحل حساس لاروی و مولدین میگو، شاه میگوی دراز آب شیرین، ماهیان دریایی، آبزیان زینتی و ماهیان خاویاری نقش کلیدی دارد. محدودیت و کاهش منابع آب شیرین، افزایش جمعیت و افزایش تقاضا برای محصولات شیلاتی سبب شده که آب های نامتعارف در آبزی پروری به کارگیری شود. آب های نامتعارف شامل: آب های بازیافتی، پساب و آب های شور هستند. در کشورهای مختلف از این منابع آبی برای پرورش انواع آبزیان با هدف تامین غذا و پروتئین استفاده شده است.کیفیت، مهمترین عامل محدودیت زا برای استفاده از آب های نامتعارف بوده که پس از تصفیه فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی قابلیت استفاده در آبزی پروری را دارند. امروزه به دلیل محدودیت منابع آبی کشور، استفاده ازآب های نامتعارف در مدیریت خشکسالی و توسعه صنعت آبزی پروری (ماهی، میگو، جلبک و آرتمیا)بسیارمؤثرو ضروری است. سیست های آرتمیا با منشا تعداد محدودی از دریاچه های نمک داخلی در سراسر جهان معامله می شوند. در دهه گذشته، پرورش آرتمیا در حوضچه های برداشت نمک خورشیدی، در کنار تولید نمک به عنوان جایگزینی برای مقابله با کمبود سیست و قیمت های بالا در بازار جهانی و برآوردن نیاز سیست و زیتوده آرتمیای مرتبط با توسعه آبزی پروری محلی و بین المللی مطرح است. کشورهای مختلف با توجه به ویژگی های جغرافیایی، زیست محیطی و اجتماعی اقتصادی و زمینه آبزی پروری محلی خود روش های مختلفی را برای مدیریت پرورش آرتمیا در استخر بکار گرفته اند. درس هایی که از موفقیت ها و شکست های پیشین آنها بدست آمده، با توسعه فناوری های نوین راهگشای موفقیت های آتی در توسعه پایدار صنعت آبزی پروری و حفظ تنوع زیستی جهانی و محلی آرتمیا خواهد بود. تحقیقات آینده باید بر مدیریت علمی تولید سیست ایمن و به حداکثر رساندن تولید کمی و کیفی سویه های سیست متناسب با ویژگی های خاص بازار متمرکز شود. مسائلی مانند توانایی سویه آرتمیا برای سازگاری با شرایط و الزامات اجتماعی اقتصادی محلی باید در نظر گرفته شود. عواملی مانند کمبود دسترسی به آب دریا، نوسان شدید قیمت سیست سر مزرعه، کمبود سرمایه گذاری و دانش محدود در مورد فنون تولید ، فرآوری و بازاریابی صحیح به طور کلی به عنوان موانعی برای توسعه بیشتر تولید آرتمیا شناسایی می شوند. اگرچه ممکن است بخش تولید آرتمیا در ایران از اهمیت اقتصادی اصلی در سطح ملی برخوردار نباشد، علاوه بر تامین سیست مورد نیاز کشور، عامل مهمی برای ایجاد شغل و ثروت در سطح محلی در برخی از استان های کشور با پیامدهای عمده اجتماعی اقتصادی از طریق کسب و کارهای عرضه و فرآوری است. مزارع کم عمق نمک از نظر مالی به دلیل اندازه کوچک و نحوه عملکرد آنها سودآور نیستند. بنابراین پتانسیل تبدیل شدن به مزارع آرتمیا در اندازه خانوادگی را دارند. معرفی گونه مهاجم آمریکایی A. franciscana ، پرمصرف ترین گونه در آبزی پروری، می تواند منجر به تقریباً ناپدید شدن تنوع غنی از انواع پارتنوژنتیک گونه های آرتمیای محلی شود لذا حفاظت از منابع طبیعی آرتمیای محلی و زیستگاه های فوق شور آنها که در برخی مناطق مورد تهدید قرار گرفته است و کلید حمایت از پایداری صنعت آبزی پروری است، ضروری می باشد. علاوه بر این، پتانسیل تحقیق و توسعه، استفاده از ژنوم آرتمیا باید بر روی برنامه های بهگزینی سویه آرتمیا با هدف دستیابی به سویه آرتمیا با توان تولید سیست بیشتر، تحمل دمای گسترده تر، و/یا با خصوصیات بازاری ویژه از نظر اندازه سیست (ناپلیوس) و مواد مغذی متمرکز باشد. پتانسیل یابی، احیا و بازسازی ذخایر سیست و زیتوده آرتمیا در منابع آبی شور مستعد کشور ، استفاده از آب های نامتعارف برای پرورش آرتمیا و آبزیان مقاوم به شوری، کشت تلفیقی، تولید محصولات متنوع از آرتمیا، ، ارتقائ تولید خوراک آرتمیا، کاربرد مکانیزاسیون در ارتقاء تولید و کاهش مصرف آب، تغییر الگوی کشت آرتمیا با توجه به شرایط اقلیمی منطقه توصیه می شود.