چکیده
رودخانه سفیدرود بزرگترین رودخانه شمال ایران است. در محل سد منجیل، دو رودخانه شاهرود و قزل اوزن به هم می پیوندند و دریاچه مصنوعی منجیل را تشکیل می دهند. پس از این سد، رودخانه ای به نام سفیدرود به سمت شمال جریان یافته و به دریای خزر می ریزد. این رودخانه در بقای ماهیان رودکوچ دریای خزر از اهمیت ویژه ای برخوردار است اما تا دریاچه منجیل دو سد تاریک و سنگر احداث شده است که مانعی در برابر مهاجرت ماهیان می باشد. سالانه میلیون ها قطعه ماهی در این رودخانه برای احیای ماهیان خزر رهاسازی می شود. از این رو ویژگی های هیدروشیمیایی و بیولوژیکی رودخانه برای بقای ماهیان رها شده بسیار مهم خواهد بود. در این مطالعه کیفیت آب رودخانه سفیدرود در10 ایستگاه در طول رودخانه از سد سنگر تا مصب رودخانه درسال 1401 مورد ارزیابی قرارگرفت. برای سنجش فاکتورهای فیزیکوشیمیایی آب ازروش های استاندارد برای آزمایش آب، ارائه شده توسط انجمن بهداشت عمومی آمریکا استفاده شد. نتایج نشان داد مقدار میانگین عوامل دمای آب برابر7/6 ± 3/18 درجه سانتی¬گراد ، pH برابر36/0± 94/7 ، کل مواد معلق 0850/0 ± 1555/0 گرم در لیتر، کدورت 75±45 واحد فرمازین ، هدایت الکتریکی 532± 1191 میکروموس ، اکسیژن محلول 0/1 ±1/10 و نیتریت 01/0 ± 014/0و فسفر محلول 018/0±048/0 و کل نیتروژن 397/0±649/1 و کل فسفر 024/0±094/ وبیکربنات 4/99±338/1وسختی کل 2/58±1/318 بر حسب میلی گرم در لیتر اندازه گیری شد. بر طبق نتايج حاصل درمحدوده مطالعاتی مقدار عددی دامنه شاخص کیفیت آب (IRWQISC) بین 9/58 تا 1/69 متغیر و میانگین آن 8/2±8/62 بود؛ که به لحاظ توصیفی درطبقه آب نسبتا خوب قرار می¬گیرد. به طور کلی کیفیت آب به سمت دریای خزر بدتر می شود. ورود فاضلاب ها، فعالیت های بهره برداری از آب و حذف شن و ماسه از بستر رودخانه می تواند به صورت لحظه ای با افزایش مواد معلق وافزایش آلاینده های انسان ساخت، شاخص کیفیت آب را تغییر داده و برکاهش مطلوبیت آب تأثیرگذاشته و بقای آبزیان وخصوصا بچه ماهیان رهاسازی شده را به مخاطره بیاندازد. بنابراین هرگونه فعالیت انسانی باید مطابق چرخه طبیعی و اکولوژیکی رودخانه باشد. با استفاده از اطلاعات به دست آمده از این پروژه می توان درک روشن تری از روند تغییرات کیفی آب در مسیر مکان های رهاسازی ماهیان انگشت قد داشت.