چکیده
بررسی ترکیب گونه‌ای و روند تغییرات صید و تلاش صیادی شرکت‌های تعاونی صیادی پره، محاسبه شاخص‌‌های رشد و مرگ و میر، محاسبه مقدار زی‌توده و برآورد مقدار صید مجاز بیولوژیکی ماهیان استخوانی مهم و اقتصادی در سواحل ایرانی دریای خزر در سال‌های بهره‌برداری 1402-1401 و 1403-1402 انجام شد. برای گردآوری داده‌های زیست‌سنجی ماهیان استخوانی به شرکت‌های تعاونی صیادی پره فعال مراجعه شد و از ترکیب صید بصورت کاملاً تصادفی نمونه‌برداری گردید. آمار صید و تلاش صیادی نیز از ادارات کل شیلات استان‌های شمالی دریافت گردید. در این دو سال بهره‌برداری به‌ترتیب 111 و 105 شرکت تعاونی صیادی پره در سواحل ایرانی دریای خزر فعال بودند و تلاش صیادی آنها به‌ترتیب 39413 و 42529 بار پره‌کشی ثبت شد. مقدار صید ثبت شده در شرکت‌های تعاونی صیادی پره، مقدار صید در واحد تلاش صیادی، سرانه صید و مقدار صید کل ماهیان استخوانی با احتساب خطای ناظرین پره و صید خارج از کنترل در سال بهره‌برداری 1402-1401 به‌ترتیب 6259 تن، 8/158 کیلوگرم در هر بار پره‌کشی، 4/56 تن به ازاء هر شرکت تعاونی پره و 13395 تن و در سال بهره‌برداری 1403-1402 به‌ترتیب 7333 تن، 4/172 کیلوگرم در هر بار پره‌کشی، 8/69 تن به ازاء هر شرکت تعاونی پره و 16151 تن بود. در سال بهره‌برداری 1402-1401 میانگین (± انحراف معیار) طول چنگالی و وزن کل ماهی سفید به‌ترتیب 0/7±9/36 سانتی‌متر و 9/403±9/716 گرم و فراوانی ماهیان نابالغ 1/43 درصد محاسبه شد. دامنه سنی 2 تا 10 سال بود و ماهیان 4 و 5 ساله به‌ترتیب با 1572 و 1067 عدد بیشترین فراوانی را داشتند. مقدار ضریب رشد (K)، طول بی‌نهایت(L∞) و ضریب بهره‌برداری(E) به ترتیب 20/0 در سال، 5/61 سانتی‌متر و 53/0 محاسبه شد. میانگین (± انحراف معیار) طول چنگالی و وزن کل ماهی کفال طلایی به‌ترتیب 8/4±9/29 سانتی‌متر و 0/143±7/305 گرم و برای ماهی کپور به‌ترتیب 4/7±0/41 سانتی‌متر و 1/671±2/1274 گرم محاسبه شد. فراوانی ماهیان کفال طلایی نابالغ 7/40 درصد و ماهیان کپور نابالغ 6/4 درصد بود. دامنه سنی ماهی کفال طلایی 2 تا 11 سال بود و ماهیان 3 و 4 ساله به‌ترتیب با 2551 و 1806 عدد بیشترین تعداد را داشتند. مقدار ضریب رشد (K)، طول بی‌نهایت(L∞) و ضریب بهره‌برداری(E) به ترتیب 14/0 در سال، 0/64 سانتی‌متر و 68/0 محاسبه شد. دامنه سنی ماهی کپور 2 تا 12 سال بود و ماهیان 4 و 5 ساله به‌ترتیب با 186 و 169 عدد بیشترین تعداد را دارا بودند. مقدار ضریب رشد (K)، طول بی‌نهایت(L∞) و ضریب بهره‌برداری(E) به‌ترتیب 13/0 در سال، 3/70 سانتی‌متر و 60/0 محاسبه شد. در سال بهره‌برداری 1403-1402 میانگین (± انحراف معیار) طول چنگالی و وزن کل ماهی سفید به‌ترتیب 5/3±7/37 سانتی‌متر و 5/447±4/738 گرم و فراوانی ماهیان نابالغ 9/39 درصد محاسبه شد. دامنه سنی 2 تا 10 سال بود و ماهیان 4 و 3 ساله به‌ترتیب با 1431 و 1316 عدد بیشترین فراوانی را داشتند. مقدار ضریب رشد (K)، طول بی‌نهایت(L∞) و ضریب بهره‌برداری(E) به ترتیب 18/0 در سال، 0/61 سانتی‌متر و 51/0 محاسبه شد. میانگین (± انحراف معیار) طول چنگالی و وزن کل ماهی کفال طلایی به‌ترتیب 9/4±8/28 سانتی‌متر و 4/145±6/274 گرم و فراوانی ماهیان نابالغ 1/47 درصد محاسبه شد. دامنه سنی 2 تا 11 سال بود و ماهیان 3 و 4 ساله به‌ترتیب با 2568 و 1682 عدد بیشترین فراوانی را داشتند. مقدار ضریب رشد (K)، طول بی‌نهایت(L∞) و ضریب بهره‌برداری(E) به ترتیب 14/0 در سال، 8/64 سانتی‌متر و 70/0 محاسبه شد. میانگین (± انحراف معیار) طول چنگالی و وزن کل ماهی کپور به‌ترتیب 0/9±2/43 سانتی‌متر و 6/853±5/1521 گرم و فراوانی ماهیان نابالغ 7/6 درصد محاسبه شد. دامنه سنی 2 تا 17 سال بود و ماهیان کپور 5 و 4 ساله به‌ترتیب با 221 و 218 عدد بیشترین فراوانی را داشتند. مقدار ضریب رشد (K)، طول بی‌نهایت(L∞) و ضریب بهره‌برداری(E) به ترتیب 13/0 در سال، 5/72 سانتی‌متر و 69/0 محاسبه شد. مقدار زی‌توده ماهی سفید، کفال طلایی و ماهی کپور در سال بهره‌برداری 1403-1402 به‌ترتیب 31074، 12858 و 2917 تن محاسبه شد و مقدار صید مجاز بیولوژیکی قابل قبول این ماهیان برای سال بهره‌برداری 04ـ1403 به‌ترتیب 7100، 1770 و 580 و با رویکرد احتیاطی به‌ترتیب 5720، 1200 و 460 تن برآورد گردید.