وزارت جهاد کشاورزی
سازمان تحقیقات و آموزشکشاورزی
مؤسسه تحقیقات شیلات ایران
43 ـ 0710336000 - 82
تورج ولی نسب
با همکاری :
رضا دهقانی ـ عیسی کمالی ـ کامبوزیا خورشیدیان
1383 ـ 1382
تعیین میزان توده زنده کفزیان خلیج فارس
و دریای عمان به روش مساحت جاروب شده
تهران
مؤسسه تحقیقات شیلات ایران
بخش مدیریت ذخایر
شماره ثبت
689/84
چکیـده
بمنظور پایش ذخایر کفزیان آبهای خلیج فارس و دریای عمان ، محاسبه میزان صید بر واحد سطح (CPUA) و توده زنده آنها 5 گشت تحقیقاتی با استفاده از کشتی تحقیقاتی فردوس یک ، مجهز به تور ترال کف ماهی از غرب آبهای استان خوزستان ('00 °49 طول شرقی) تا منطقه گواتر در آبهای استان سیستان و بلوچستان ('25 °61 طول شرقی) بمورد اجرا در آمد.
کل منطقه مورد بررسی به 17 منطقه A تا Q تقسیم بندی شد که 10 منطقه آن در خلیج فارس ( A تا J ) و 7 منطقه در دریای عمان ( K تا Q ) بوده و اعماق تحت پوشش نیز در خلیج فارس از عمق 50 ـ 10 متر و در دریای عمان اعماق 100 ـ 10متر بوده است. با توجه به وسعت منطقه ، تعداد 316 ایستگاه عملیاتی بصورت تصادفی انتخاب گردید که برای استانهای خوزستان ، بوشهر ، هرمزگان و سیستان و بلوچستان تعداد ایستگاههای مورد بررسی به تفکیک 37 ، 73 ، 114 و 92 ایستگاه بوده است.
روش مورد استفاده برای مطالعه میزان ذخایر کفزیان روش متداول مساحت جاروب شده (Swept Area) بوده است. علاوه بر برآورد میزان زی توده و تعیین میزان صید بر واحد سطح (CPUA) ، تعدادی از ماهیان مهم تجاری و اقتصـادی ماننـد حلواسفیـد ، حلواسیـاه ، شوریـده ، سنگسرمعمولـی ، گوازیم دم رشتـه ای و حسـون از نظـر طولـی مـورد اندازه گیری قرار گرفتنـد.
براساس نتایج بدست آمده میزان کل توده زنده آبزیان موجود در صید ترال کف در آبهای خلیج فارس و دریای عمان در اعماق تحت پوشش برابر با 7/111170 تن برآورد گردید که از این مقـدار 0/72592 تن متعلـق به آبهـای خلیج فارس و 7/38578 تن متعلق به آبهای دریای عمان بود. به عبارت دیگر ، سهم خلیج فارس از میزان تراکم ماهیان کفزی حدود 2 برابر آبهای دریای عمان بوده و 3/65 درصد از توده زنده این آبزیان را در خود جای داده است.
با تفکیک آبزیان صید ترال کف به 3 دسته آبزیان غیرکفزی ، کفزیان تجاری و کفزیان غیرتجاری مشخص گردید که آبزیان غیرکفزی سهم ناچیزی از کل ترکیب صید را دارا بوده و مقایسه 2 گروه آبزیان کفزی تجاری و غیرتجاری نیز نشان داده است که در این دو محیط آبی ، کفزیان تجاری از تراکم بالاتری در مقایسه با کفزیان غیرتجاری برخوردار بـوده انـد. میـزان بیـوماس کفـزیـان بـه تفکیـک آبهـای چهـار استـان نیـز بـه تـرتیـب بـالاتـریـن میـزان تـراکـم متعلق به آبهـای هرمزگان بوده و در مراحل بعدی آبهـای بوشهر ، آبهـای سیستان و بلوچستان و آبهای خوزستان قرار دارند.
از نظر میزان CPUA حداقل و حداکثر مقدار عددی این شاخص برابر با 1/1697 و 4/13943 کیلوگرم بر مایل مربع دریایی محاسبه شده که بترتیب متعلق به مناطق A و Q یعنی در منتهی الیه دو محیط آبی مورد بررسی بوده است. مقایسه اعمـاق مورد مطالعه نیز نشان می دهد که در دریای عمان تراکم بالای ماهیان کفزی بطور چشمگیری در اعماق 20 ـ 10 متر بوده در حالیکه در خلیج فارس ، تراکم بیشتر این آبزیان در اعماق 50 ـ 30 متر مشاهده شده است.
همچنین آبزیـان غالـب ترکیب صید ترال کف در هر دو محیط آبـی مورد مطالعه شامل سپـرماهیـان ، گربـه ماهیـان ، سنگسرماهیـان ، گوازیم ماهیـان و گیش ماهیـان بود. با استفـاده از داده های صیـد بـر واحـد سطـح ، عـلاوه بر ترسیم نمـودار پراکنش عمقـی و منطقـه ای گونـه های مهم اقتصادی ، با استفاده از نرم افزار Arcview-GIS نقشه های پراکنش آنها نیز ترسیم گردید. مقایسه کل مناطق 17 گانه مورد بررسی نیز نشان داده است که در مجموع منطقه K (سیریک تا جاسک) از وضعیت بسیار مطلوبی از نظر فراوانی و تراکم ماهیان کفزی برخوردار است.
وزارت جهاد کشاورزی
سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی
مؤسسه تحقیقات شیلات ایران
عنوان پروژه / طرح : تعیین میزان توده زنده کفزیان خلیج فارس و دریای عمان به روش مساحت جاروب شده
شماره مصوب : 43 ـ 0710336000 ـ 82
نام و نام خانوادگی نگارنده/ نگارنده گان : تورج ولی نسب
نام و نام خانوادگی مجری مسئول ( اختصاص به پروژه ها و طرحهای ملی و مشترک دارد ) :
نام و نام خانوادگی مجری / مجریان : تورج ولی نسب
نام و نام خانوادگی همکاران : رضا دهقانی ـ عیسی کمالی ـ کامبوزیا خورشیدیان
نام و نام خانوادگی مشاور (ان ) : ـ
محل اجرا : خلیج فارس و دریای عمان
تاریخ شروع : 1382
مدت اجرا : یک سال و ١ ماه
ناشر : مؤسسه تحقیقات شیلات ایران
شمارگان ( تیتراژ ) : 30 نسخه
تاریخ انتشار : سال 1384
حق چاپ برای مؤلف محفوظ است . نقل مطالب ، تصاویر ، جداول ، منحنی ها و نمودارها با ذکر مأخذ بلامانع است .