چکیده
رودخانه تجن از مهم ترين رودخانه هاي مازندران است كه علاوه بر اينكه نقش اساسي در تأمين آب زراعي بخش عمده ای از اراضي كشاورزي دارد، بلكه يكي از بهترين زيستگاه هاي ماهيان بومي و مهاجر مي باشد. عليرغم اهميت رودخانه تجن از نظر زيست محيطي و اقتصادي، متأسفانه اين رودخانه تحت تأثير فاضلا ب و پساب هاي محيط مجاور خود قرار میگیرد كه ممكن است خسارات جبران ناپذيري بر روي آبزيان بخصوص ماهيان مهاجر وارد كند. رودخانه تجن سالانه پذیرای بسیاری ازگونه های ارزشمند رودکوچ دریای خزرمی باشدکه جهت تخمریزی وتکثیر به این رودخانه مهاجرت می کنند. دربین گونه های ماهیان دریای خزر ،ماهی سفید ، ماهی کپور و قره برون را میتوان نام برد. ماهی سفید یکی از ارزشمندترین ماهیان بوده ودارای ارزش اقتصادی محلی وملی بسیاری می باشد. به منظورحفظ وبازسازی ذخایر، سالیانه دهها میلیون بچه ماهی سفید درکارگاه تکثیرو پرورش ماهی شهید رجائی _سمسکنده ساری و با صرف هزینه های میلیاردی تولیدو دررودخانه های استان رهاسازی می شوندکه دراین میان تعداد قابل توجهی در رودخانه تجن رهاسازی می شوند. تاکنون اطلاع دقیق ومستندی ازوضعیت بچه ماهیان رهاسازی شده وسرنوشت آنها وکم وکیف مهاجرت به سمت دریا و یا ماندگاری آنها دردست نمی باشد. بنابراین دراین پژوهش سعی گردیده باتوجه به هزینه های کلانی که صرف تکثیرمصنوعی ورهاکرد بچه ماهیان سفید ، کپور و قره برون می گردد اطلاع دقیق تری ازوضعیت اکولوژیکی و منابع تغذیه پلانکتونیک صورت پذیرد. در این تحقیق در مسیر رودخانه تجن از پایین دست پل تجن تا مصب رودخانه، تعداد 7 ایستگاه انتخاب شده و نمونه برداری از اردیبهشت تا مهر ماه 1401 به صورت ماهانه صورت گرفت. در نمونه برداری از فیتوپلانکتون، 500 سی سی روتنر نمونه برداری و پس از فیکس شدن به آزمایشگاه پلانکتون شناسی پژوهشکده اکولوژی دریای خزر منتقل شد. نمونه برداری از اپی فیت نیز توسط لایه برداری از بستر به طول و عرض یک سانتیمتر انجام و پس از فیکس توسط فرمالین به آزمایشگاه پلانکتون شناسی پژوهشکده اکولوژی دریای خزر منتقل شد. در این مطالعه هر دو گروه فيتوپلانكتون و پریفیتون از 6 شاخه Bacillariophyta ، Cyanophyta ، Chlorophyta ، Euglenophyta و Pyrrophyta و Xanthophyta بوده اند که 74 گونه متعلق به فیتوپلانکتون و 71 گونه نیز پریفیتون شناسایی شد. میانگین (± انحراف معیار) تراکم شاخه های مختلف فیتوپلانکتون حوضه رودخانه تجن، در سه ماه اول سال شاخه Chlorophyta با میانگین های ۱۰۳۷۱۸۷۷۷ ± ۴۷۲۸۵۷۱۴ (تعداد در متر مکعب) در فروردین، ۱۵۶۰۱۶۳۲۳ ± ۸۱۲۰۰۰00 (تعداد در متر مکعب) در اردیبهشت و ۲۷۸۰۴۶۹۶۰ ± ۱۸۴۱۷۱۴۲۸ (تعداد در متر مکعب ) در خرداد ماه به عنوان گروه غالب مطرح بوده است و در ماههای مرداد و آبان شاخه Bacillariophyta غالب بود در حالی که در گروه پریفیتون، در غالب ماهها شاخه Bacillariophyta با میانگین تراکم 20255 ± ۱6۸00 در سانتیمتر مربع، گروه غالب بودند بجز در ماههای اردیبهشت و خرداد ماه که شاخه کلروفیتا با مقادیر به ترتیب ۸۶۳۴ ± 7600 و 23479 ± ۱۴۴۵۷ در سانتیمتر مربع گروه غالب بودند. در بين هيچ یك از مناطق مورد مطالعه اختلاف معني داري نشان داده نشده و همگي در یك گروه قرار مي گيرند.ولی در ماههای مختلف نمونه برداری اختلاف معنا دار بوده است. از آنجایی که علیرغم اهميت موضوع نواحي مصبي، مطالعات جامع و دقيقي بطور اختصاصي براي تمامي نواحي مصبي رودخانه ها در ایران انجام نشده است، بنابراین نواحي مصبي روخانه هاي منتهي به دریاي خزر عليرغم اهميت اکولوژیك آنها، هنوز ناشناخته اند، لذا با توجه به نقش مهم اکوسيستم مصبي و جدید بودن مطالعات در این خصوص، ارزیابي و بررسي این زیستگاه حساس و آسيب پذیر مي تواند نتایج شيلاتي ارزشمندي را به همراه داشته باشد که در بهبود مدیریت شيلاتي و زیست محيطي نواحي ساحلي بعنوان بخشي از مدیریت مناطق ساحلي کاربرد دارد.