چکیده
سد، سازه‌ای است که برای کنترل جریان آب ساخته می‌شود. سدها می‌توانند برای اهداف مختلفی مانند تأمین آب شرب، کشاورزی، صنعت، تولید برق، کنترل سیلاب، گردشگری و همچنین آبزی پروری استفاده شوند. سدها را می‌توان بر اساس عوامل مختلفی مانند نوع سازه، هدف ساخت، نوع آب، محل ساخت و همچنین، نوع کاربری، تقسیم بندی کرد. وزارت نیروی ایران برای ساماندهي و‌توسعه فعاليت هاي جانبي در منابع و تأسيسات آبي آیین نامه ای برای آبزی پروری در سدها با اهداف غیر شرب تدوین و به سازمان حفاظت محیط زیست ایران و سازمان شیلات ایران ابلاغ نمود. آبزی پروری در سدها معمولاً بصورت ذخیره سازی ماهی در مخازن آبی سدها و پرورش ماهی در قفس صورت می گیرد. پرورش ماهی در قفس یکی از روش‌‌های نوین آبزیپروری در دنیا محسوب می شود. انتخاب محل مناسب استقرار قفس در منابع آبی پشت سدها برای پرورش ماهی یکی از عوامل مهمی است که علاوه بر تاثیر در انتخاب نوع سازه مناسب (قفس ثابت ، شناور، نیمه غوطه ور و یا غوطه ور) و بعضاً گونه پرورشی، در میزان بازدهی اقتصادی تولید نیز موثر است. در این بررسی تدوین ضوابط و معیارهای انتخاب مکان اسقرار قفس ها در مخازن آبی سدهایی غیر شرب مد نظر است. ضوابط و معیارهای پرورش ماهی در مخازن آبی غیرشرب پشت سدهای کشور ایران با الگو برداری از کشورهای پیشرو در صنعت پرورش ماهی در قفس و منابع اطلاعاتی داخل کشور با تحلیل کارشناسی تدوین شد. معیارهای مورد استفاده شامل: توپوگرافی (عمق محل، ارتفاع موج، سرعت باد، شرایط بستر)، عوامل فیزیکی (سرعت جریان آب، دمای آب، مواد جامد معلق، کدورت)، عوامل شیمیایی (اکسیژن محلول، شوری، ترکیبات نیتروژنی و فسفری، شاخص یون هیدروژن، اکسیژن مورد نیاز شیمیایی و بیولوژیکی، فلزات سنگین و برخی از آلایندههای دیگر) و عوامل بیولوژیکی (شمارش باکتری ایکولای، چسبندهها یا فولینگ، فیتوپلانکتون‌‌های سمی) و امکان دسترسی (نزدیک بودن به ساحل، دسترسی به جاده و مراکز تکثیر، آزمایشگاه، فروشگاه خوراک) بود. در نهایت ضوابط و معیارهای مکان‌‌یابی مناسب برای استقرار قفس برای پرورش ماهی در پشت مخازن آبی غیرشرب ارائه شد.