وزارت جهاد کشاورزی
سازمان تحقیقات و آموزشکشاورزی
مؤسسه تحقیقات شیلات ایران ـ پژوهشکده آبزی پرروی آبهای داخلی
01 ـ 0710140000 - 78
سید فخرالدین میر هاشمی نسب
با همکاری :
علی دانش خوش اصل ـ علی اصغر سعیدی ـ صادق امیدوار
1381 ـ 1378
مبارزه بیولوژیک با حلزون های میزبان
واسط انگل دیپلوستوموم ( Diplostomum )
با استفاده از لای ماهی ( Tinca )
استان گیلان ـ بندر انزلی
پژوهشکده آبزی پروری آبهای داخلی ـ ایستگاه تحقیقات شیلاتی سفید رود ( آستانه اشرفیه )
بخش بهداشت و بیماریهای آبزیان
شماره ثبت
508/84
چکیده
دراین بررسی ، شناسایی حلزونهای آب شیرین منطقه بعنوان میزبان واسط اول انگل‌دیپلوستوموم، حلزون خواری لای ماهی و نقش آن در کنترل زیستی بیماری دیپلوستومیازیس ازطریق قطع چرخه زندگی عامل آن مورد آزمایش قرار گرفت.طی چهار مرحله نمونه برداری(اردیبهشت لغایت مرداد ماه 1379)، 771 عدد از انواع حلزونهای آب شیرین ایستگاه تحقیقات‌شیلاتی سفید رود (محل اجرای پروژه) بعنوان الگوی حلزونهای آب شیرین منطقه موردشناسایی واقع شد. در مجموع 3 جنس و 4 گونه بترتیب فراوانی شامل:Physa acuta
(04/77 درصد) ،Limnaea auricularia (73/9درصد) ، Limnaea stagnalis (87/6درصد )وPlanorbis planorbis (36/6درصد) شناسایی‌گردیدند . بیشترین فراوانی حلزونهادر اردیبهشت ماه با میانگین 5/57 درصد وکمترین فراوانی در مرداد ماه با میانگین 75/37 درصد دیده‌شد.تراکم حلزونها در واحد سطح بین 47-45 عدد در متر مربع باپراکنش در اعماق بین 80-0 سانتیمتر بود.از سویی بیشترین تعداد حلزون در اعماق 30-0 سانتیمتر رویت واز عمق 80سانتیمتری به بعد به علت فقدان شرایط هوازی دیده نشدند. طی دو سال متوالی(81-1380)، بررسی عملی حلزون خواری لای ماهی (بالغ +3سال و بچه ماهی2ساله)درتیمارهای آزمایشی (حوضچه‌های فایبر گلاس تیمار 1و2 و استخرهای خاکی‌تیمار3و4 ) باحضور غذای کنسانتره GFC (در تیمارهای 2 و 4) وبدون آن (در تیمارهای 1 و 3) و تحت‌شرایط فیزیکی و شیمیایی یکسان انجام گردید. بررسی تغذیه لای ماهیان بالغ (+250گرم) درتیمار اول مؤید حلزون خواری آن بود.در تیمار دوم بر اساس 4 درصد زیتوده(Biomass)
لای ماهی، غذای کنسانتره توزیع شد وفقط 30 درصد آن به مصرف رسید ودر مقابل تمامی حلزونهای‌معرفی شده مورد تغذیه قرار گرفتند.فراوانی حلزونها در تیمار سوم، 45 عدد در متر مربع بود که‌پس از معرفی لای ماهی این تعداد با 82 درصد کاهش به 8 عدد در متر مربع رسید ودر تیمار چهارم‌قبل از معرفی لای ماهیان بالغ ، میانگین فراوانی حلزونها 47 عدددر متر مربع بود وبازای 4 درصد بیومس لای ماهیها، 500 گرم غذای GFC توزیع شد که در نهایت 40 درصد از غذای کنسانتره‌مصرف گردید و در مقابل فراوانی حلزونها با 75 درصد کاهش به 12 عدد در متر مربع‌رسید.نتایج بررسی تغذیه بچه ماهیان لای ماهی (+15گرم) در سال 1381در تیمارهای جداگانه‌همچون بالغین حکایت از حلزونخواری آنهاداشت بنحوی که در تیمار اول بچه ماهیان80درصد حلزونها را مصرف کردند و در تیمار دوم که بر اساس 15درصد زی توده ماهیان غذای کنسانتره دراختیارشان قرار گرفت ، علاوه بر مصرف 78 درصد غذا، 65 درصد از حلزونهای توزیع شده مصرف گردید.فراوانی حلزونها در تیمار سوم، 36 عدد در متر مربع بود که پس از معرفی بچه ماهیان این رقم با64 درصد کاهش به 13 عدد در متر مربع رسید و در تیمار چهارم که قبل از معرفی بچه ماهی فراوانی‌حلزونها 41 عدد در متر مربع بود و دراین تیمار همانند تیمار دوم به ازای 15درصد زی توده بچه‌ماهیان روزانه غذای کنسانتره GFC توزیع گردیدو در نهایت بچه ماهیان علاوه بر مصرف 65 درصد ازغذای مذکور، 43 درصد از حلزونهای موجود رامورد تغذیه قرار دادند.اما نکته قابل توجه اینکه‌بچه‌ماهیان برخلاف لای ماهیان بالغ توانایی تغذیه از اندازه‌های مختلف حلزونها را نداشته و فقط‌حلزونهای جوان و اندازه کوچک ( اغلب تا 5 میلی متر) را مورد مصرف قرار می‌دادند. در عین‌حال درشروع تغذیه ، رغبت بچه ماهیان به حلزون خواری بیش از تغذیه از غذای کنسانتره بود.استفاده از روش آماری (آزمونt استیودنت)یکسان بودن‌شرایط آزمایش بین تیمارهای مختلف درسالهای آزمایش و آزمون تساوی نسبت ها (آزمون Z) هم نتایج بررسی های فوق رامورد تائید قرار داده است.نتایج پژوهش حاضرنشان داد که حلزونخواری در لای ماهی غریزی است و بنظر می‌رسد که با بررسی امکان وارد ساختن این‌گونه در ترکیب کشت توأم با کپورماهیان پرورشی‌علاوه‌برکنترل مؤثر زی توده حلزونهای‌آبی میزبان واسط انگل ها، امکان افزایش تولید در واحد سطح را مورد توجه قرار داد .
وزارت جهاد کشاورزی
سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی
مؤسسه تحقیقات شیلات ایران ـ پژوهشکده آبزی پروری آبهای داخلی
عنوان پروژه / طرح : مبارزه بیولوژیک با حلزون های میزبان واسط انگل دیپلوستوموم Diplostomum با استفاده از لای ماهی Tinca
شماره مصوب : 01 ـ 0710140000 ـ 78
نام و نام خانوادگی نگارنده/ نگارنده گان : سید فخر الدین میر هاشمی نسب
نام و نام خانوادگی مجری مسئول ( اختصاص به پروژه ها و طرحهای ملی و مشترک دارد ) : -
نام و نام خانوادگی مجری / مجریان : سید فخر الدین میر هاشمی نسب
نام و نام خانوادگی همکاران : علی دانش خوش اصل ـ علی اصغر سعیدی ـ صادق امیدوار
نام و نام خانوادگی مشاور (ان ) : جمیله پازوکی
محل اجرا : گیلان
تاریخ شروع : 1378
مدت اجرا : سه سال
ناشر : مؤسسه تحقیقات شیلات ایران
شمارگان ( تیتراژ ) : 30 نسخه
تاریخ انتشار : سال 1384
حق چاپ برای مؤلف محفوظ است . نقل مطالب ، تصاویر ، جداول ، منحنی ها و نمودارها با ذکر مأخذ بلامانع است .