چکیده
بیماری کووید 19، اثراتی فراتر از ایمنی انسان و بهداشت عمومی در جهان بر جای نهاده است.گزارش‌های زیادی در مورد تأثیرات کووید-19 بر اقتصاد، مشاغل، بهداشت و استانداردهای زندگی جوامع بشری در سراسر جهان ارائه شده است و بر اثر این بیماری میلیون ها نفر در جهان با بحران تأمین غذا روبرو شدند. این تحقیق با هدف بررسی میزان تاثیرگذاری شیوع این بیماری بر روی فعالیت های شیلاتی کشور ما به عنوان یکی از شاخه های تامین غذا برنامه ریزی و اجرا شد. به این منظور پرسشنامه های عمومی و اختصاصی برای بررسی زمینه های مختلف فعالیت های شیلاتی تهیه شد، اطلاعات مربوطه از طریق دستگاه های اجرایی جمع آوری گردید و تحقیقات و اقدامات انجام شده در سطح بین المللی، منطقه ای و کشورهای مختلف نیز مطالعه و مورد بررسی قرار گرفت. همچنین بررسی میدانی در مناطق اصلی و فرعی فعالیت های صیادی، آبزی پروری، فرآوری و عرضه انجام شد. نتایج این تحقیق نشاندهنده اینست که 5/84 درصد مشارکت‌کنندگان تائید کردند که میزان درآمدشان به دلیل شیوع بیماری کرونا کاهش‌یافته است و تقریباً یک‌سوم مصاحبه‌شوندگان در حوزه صید و صیادی (6/30 درصد) این میزان سطح کاهش درآمد خود را در سطح زیاد ارزیابی کردند. 35 درصد آنها اعلام داشتند بیش از 3 ماه به دلیل شیوع کرونا شغل خود را ازدست‌داده‌اند. جامعه صیادی استان گلستان با 3/98 درصد بیشترین میزان کاهش درآمد را تجربه کرده است و کمترین میزان نیز مربوط به استان سیستان و بلوچستان با 8/53 درصد بوده است و 7/82 درصد صیادان تأثیر شیوع کرونا بر بازار فروش ماهی را تائید کرده‌اند. بیشترین تأثیر در استان گلستان با 95 درصد و کمترین آن در استان سیستان و بلوچستان با 4/51 درصد ثبت‌شده است. ازنظر مصاحبه‌شوندگان، کاهش تقاضا و رکود بازار با 2/44 درصد و تعطیلی بازار فروش ماهی با 24 درصد مهم‌ترین عامل تأثیرگذار بر بازار فروش ماهی بودند. نتایج طبقه‌بندی تأثیر کرونا بر سلامت جامعه صیادی نیز نشان می‌دهد که بیش از 50 درصد جامعه صیادی کشور این تأثیر را زیاد و خیلی زیاد می‌دانند. افزایش تعداد شاغلان صیادی در فصل صید مورد بررسی نسبت به فصل مشابه سال قبل تنها حدود 52 هزار نفر بوده است كه از سال 1۳9۳ تاكنون كمترین ميزان افزایش اشتغال بوده است. نتایج نشان می‌دهد که جامعه صیادی استانهای شمالی توانایی نسبی کمتری از استانهای جنوبی برای خرید مجدد اقلام غذایی در پایان هرماه را دارند که این موضوع تفاوت توانایی قدرت خرید را بین شمال و جنوب کشور بیان می‌کند. 3/61 درصد مشارکت‌کنندگان تائید کرده‌اند که فردی از اعضای خانواده آنها به دلیل شیوع بیماری کرونا شغل خود را ازدست‌داده است. حدود 50 درصد از پرورش دهندگان میگو محدودیت‌های ایجاد شده در زمینه سفرها در دوران شیوع بیماری کووید 19 را در بازاریابی محصولات زیاد و خیلی زیاد دانستند و بیش از 60 درصد نیز کاهش درآمد در دوران کرونا را زیاد و خیلی زیاد اعلام کردند. بیش از 80 درصد پرورش دهندگان ماهی نیز کاهش تقاضای ماهی پرورشی را در این دوران گزارش کردند. 74 درصد پاسخ دهندگان وجود نگرانی از انتقال بیماری توسط ماهی را علت اصلی کاهش این مصرف دانسته اند. همچنین 77 درصد پاسخ دهندگان مشکلات ایجاد شده برای صادرات محصول را در دوران کرونا اعلام نمودند. 94 درصد پاسخ دهندگان اعلام کردند که نگهداری بیش از حد ماهی به دلیل کاهش فروش، هزینه های تولید را افزایش داده است. 84 درصد پاسخ دهندگان اعلام کرده اند که به علت شیوع بیماری کووید حمل و نقل و تامین خوراک برای مزارع پرورشی با مشکل روبرو شده است که این امر باعث افزایش قیمت تمام شده ماهی پرورشی در مزارع بوده است. 61 درصد از کارخانجات فرآوری، کاهش حجم عرضه محصولات خود را جهت مصارف داخلی و خانوارها و 81 درصد آنها کاهش تعداد مشتریان را مشاهده نمودند. بر اساس نتایج به دست آمده تاثیر شیوع این بیماری بر فعالیتهای شیلاتی کشور مشخص بوده و در برخی موارد این اثرگذاری زیاد بوده است. بر همین اساس پیشنهاد می‌شود بر اساس راهبرد استقامت و بر اساس شرایط کشور موارد زیر برای احیا و افزایش توان مقاومت واحدهای آبزی پروری و جامعه صیادی مد نظر قرار گیرد:
الف) آبزی پروری جزو مشاغل آسیب پذیر بر اثر بحران های مشابه طبقه بندی گردد و در قوانین و پروتکل های اجرایی در کشور لحاظ گردد.
ب) تدوین برنامه های کمکی و بسته های عملیاتی اضطراری برای اجرای فوری در موارد مشابه آینده.
ج) اقدامات ترویجی و اطلاع رسانی در خصوص امکان یا عدم امکان انتقال بیماری از ماهی به انسان در زمان بروز بیماریهای مشابه از طریق رسانه های جمعی انجام گیرد.
د) در شرایطی که حمل و نقل در سطح کشور با محدودیت روبروست، مدیریت منطقه ای در استانها برای تامین نیاز بازارها توسط استانهای همجوار می‌تواند راهگشا باشد.
ه) تمدید اتوماتیک مجوزهای بهره برداری مزارع و مجوز شناورهای ماهیگیری در دوران بحرانهای مشابه در دستور کار قرار گیرد.
و) تقویت و توسعه واحدهای سردخانه ای و کارخانجات فرآوری برای تنظیم فرایند عرضه و تقاضا و برنامه ریزی برای نگهداری بلند مدت محصولات آبزی پروری.
ز) صیادان محلی جزو آسیب پذیرترین اقشار جامعه هستند و در زمان بحرانهای مشابه و از دست دادن موقت شغل فشار اقتصادی زیادی به این گروه وارد می شود. حمایت های فوری از این گروه ضروری می باشد.
ح) گسترش روش های آنلاین فروش آبزیان از مبدأ تولید تا مصرف کننده نهایی.
ط) آموزش ذینفعان، دست اندرکاران و حلقه های دخیل در فرایند تولید، توزیع و فروش آبزیان همانند سایر صنایع و گروه های اقتصادی حائز اهمیت می باشد.