چکیده
این مطالعه با هدف بررسی تأثیر سطوح مختلف نانوذرات سلنیوم (Se-NPs) و نانوذرات آهن (Fe-NPs) بر میزان رشد، بازماندگی و شاخص های سیستم ایمنی فیلماهیان (Huso huso) پرورشی انجام شد. 135 عدد فیلماهی پرورشی (با میانگین وزنی 3/32 ± 4/276 گرم و میانگین طول کل 0/2 ± 0/40 سانتیمتر) به طور تصادفی در 27 مخزن فایبر گلاس در 9 تیمار و 3 تکرار (5 ماهی در هر تکرار) توزیع شدند. تیمارها شامل تیمار 1: شاهد (بدون افزودن نانوذرات)، تیمار 2: mg/kg Se-NPs 1، تیمار 3: mg/kg Se-NPs 2، تیمار 4: mg/kg Fe-NPs 100، تیمار 5: mg/kg Fe-NPs 100 + mg/kg Se-NPs 1، تیمار 6: mg/kg Fe-NPs 100 + mg/kg Se-NPs 2، تیمار 7: mg/kg Fe-NPs 200، تیمار 8: mg/kg Fe-NPs 200 + mg/kg Se-NPs 1، تیمار 9: mg/kg Fe-NPs 200 + mg/kg Se-NPs 2 بود. قبل از شروع آزمایش ماهیان به مدت یک هفته با شرایط مخازن سازگار شدند. میزان غذادهی در طول دوره پرورشی بر اساس وزن و درجه حرارت آب 3-2% زیتوده بوده و روزانه در سه نوبت (ساعات 8، 15و21) و به مدت 8 هفته انجام شد. جهت بررسی روند رشد ماهیان، زیست سنجی وزن و طول ماهیان هر دو هفته یکبار انجام شد. در پایان دوره پرورش، شاخصهای خونی، بیوشیمیایی و ایمنی، آسیب شناسی بافتهای روده و کبد، شمارش باکتریهای روده، تجمع سلنیوم و آهن در بافتهای کبد و عضله و عملکرد سیستم آنتی اکسیدانی مورد بررسی قرار گرفت. جهت بررسی عملکرد سیستم ایمنی، مقاومت فیلماهیان پرورشی در مقابل استرس ناشی از کاهش اکسیژن آب نیز مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این مطالعه در پایان دوره پرورش نشان داد که تیمارهای آزمایشی نسبت به شاهد به صورت معنی داری شاخص های رشد بهتری داشته اند و درصد بازماندگی کلیه تیمارها نیز 100 % بود. در میزان وزن نهایی، طول کل نهایی ماهیان و شاخص های WG، BWI، FI، FCR و SGR بین تیمارها اختلاف معنی دار وجود داشت (05/0P<) و در CF و PER اختلاف معنی دار وجود نداشت (05/0P>). تیمار 8 (mg/kg Fe-NPs 200 + mg/kg Se-NPs 1) بیشترین میزان وزن نهایی، طول کل نهایی، WG، FI را داشته و بیشترین میزان BWI، SGR و PER و کم ترین FCR در تیمار 5 (mg/kg Fe-NPs 100 + mg/kg Se-NPs 1) مشاهده شد. اختلاف معنی داری در تعداد گلبول قرمز و سفید، هموگلوبین، هماتوکریت، MCV، MCH، MCHC، تعداد لنفوسیت، مونوسیت و نوتروفیل بین تیمارها مشاهده گردید (05/0P<) اما در تعداد ائوزینوفیل بین تیمارها اختلاف معنی دار وجود نداشت (05/0P>). در میزان RBC، هموگلوبین، هماتوکریت و MCH هرچند افزایش در بین تیمارها در مقایسه با شاهد مشاهده شد، اما تفاوت معنی داری وجود نداشت (05/0P>). در شاخص های خونی، MCV در تیمار 2 و 3 و در MCHC نیز تنها تیمار 6 با شاهد دارای اختلاف معنی دار بود (05/0P<).WBC در تیمارهای 5 تا 9 در مقایسه با شاهد افزایش معنی دار نشان داد (05/0P<). درصد لنفوسیت نیز فقط در تیمارهای 2، 3، 4 و 5 نسبت به شاهد افزایش معنی دار داشت (05/0P<). در تعداد مونوسیت تفاوت معنی داری بین شاهد و تیمارها مشاهده نگردید(05/0P>). در درصد نوتروفیل به جز تیمار 6 و 7 بقیه تیمارها نسبت به شاهد کاهش معنی دار نشان دادند (05/0P<). اختلاف معنی داری بین تیمارها در آنزیم‌‌های کبدی (AST، ALT، ALP و LDH)، آنزیم های آنتی اکسیدان (SOD، GPX، CAT) و MDA شاخصهای ایمنی ( IgM، ACH50 و لیزوزیم)، پروتئین کل، گلوکز و کورتیزول مشاهده گردید (05/0P<). پس از انجام آزمایش تعیین مقاومت در برابر استرس ناشی از کاهش اکسیژن آب نیز اختلاف معنی داری در میزان گلوکز، کورتیزول و MO2 بین تیمارها مشاهده گردید (05/0P<). در میزان تجمع سلنیوم و آهن در بافت کبد و عضله و نیز میزان شمارش کل باکتری های روده فیلماهیان بر روي محيط كشت،TSA بین تيمارها اختلاف معنی دار وجود داشت (P<0.05). شمارش باكترهای اسید لاکتیک روده ماهیان روي محيط كشت MRS نشان داد که این باکتری ها فقط در تیمار های 1، 2 و 3 مشاهده گردید و در سایر تیمارها مشاهده نگردید. عارضه های مشاهده شده در بافت کبد شامل دژنراسیون واکوئلی، نکروز، التهاب، هپاتوسیت‌‌های نامنظم و خونریزی بودند. عارضه های مشاهده شده در بافت روده شامل دژنراسیون پرزها، نفوذ سلول های التهابی در لایه زیر مخاطی، نفوذ سلول های التهابی در لایه عضلانی، پرخونی (زیر لایه سروزی) و نکروز در لایه عضلانی بود. با توجه به جمع بندی نتایج، تیمار 5 (mg/kg Fe-NPs 100 + mg/kg Se-NPs 1) بهترین نتیجه را از نظر شاخصهای رشد، مجموع شاخصهای فیزیولوژیک و مقاومت در برابر استرس کمبود اکسیژن نشان داد بنابراین، استفاده تلفیقی از نانوذره سلنیوم به میزانmg/kg 1 با mg/kg 100 نانوذرات آهن نسبت به جیره شاهد، و نیز استفاده جداگانه هر کدام از این نانوذرات و نیز سایر سطوح ترکیبی این دو نانوذره، تأثیر بهتری بر سلامت فیلماهی پرورشی دارد و به کاربردن این سطوح در جیره غذایی این ماهی توصیه می‌‌گردد. با توجه به نتایج این تحقیق به نظر می‌‌رسد استفاده از نانو ذرات آهن و سلنیوم به عنوان یک مکمل ایمنی در فیلماهیان پرورشی می‌‌تواند مطرح و قابل ترویج باشد.