چکیده
ماهی آزاد دریای خزر (Salmo caspius)، (Kessler 1877) گونه ی مهاجر رودرو از ماهی قزل آلای قهوه ای است که در لیست گونه های در خطر انقراض قرار گرفته است. در دو دهه اخیرکاهش چشم گیری جمعیت های طبیعی این گونه به دلایل مختلف اتفاق افتاده است که از آن جمله می توان به آلودگی آب، برداشت و تخریب بستر رودخانه های مسیر مهاجرت و همچنین صید بی رویه اشاره کرد. در این پروژه درصد لقاح، چشم زدگی و تفریخ تخم های ماهی آزاد دریای خزر و همچنین تغييرات بيان ژن گیرنده های هورمون تیروکسین (TRs) (thrα و thrβ) از زمان لقاح تا جذب کامل کیسه زرده در حالی که به مدت زمان 1 ساعت با روش غوطه وری در معرض هورمون تیروکسین با غلظت های 0 (بدون افزودن هورمون، شاهد)، (بدون افزودن هورمون، فقط حلال)، 25/0، 5/0 و 75/0 میلی گرم در لیتر قرار گرفته بودند مورد ارزیابی قرار گرفت. نمونه برداری از تخمک ها قبل (t1) و تخم ها بعد از لقاح (t2) و لاروها تا جذب کیسه زرده در 48 ساعت اول هر 24 ساعت یکبار (t3 ، t4) و 25 روز بعد از لقاح در مرحله چشم زدگی (t5)، در زمان های تفریخ (t6) و جذب کامل کیسه زرده (t7) انجام شد. نتیجه تجزیه و تحلیل های آماری بیانگر عدم وجود تفاوت معنی دار (p>0.05) در مورد درصد لقاح تخم های ماهی آزاد دریای خزر بود در حالی درصد چشم زدگی و تفریخ تخم ها در غلظت های بالاتر هورمونی کاهش معنی داری را نشان دادند (p<0.05). نتایج تجزیه و تحلیل آنالیز واریانس دوطرفه اثرات تغییرات غلظت و زمان های مختلف روند افزایشی داشته و همچنین اثرمتقابل غلظت و زمان در بیان ژن thrb را نشان دادند در حالیکه علی رغم استفاده از پرایمرهای طراحی شده مختلف شناسایی بیان ژن thrα موفقیت آمیز نبود. در همگی غلظت ها روند افزایشی معنی دار در بیان ژن thrb تا t6 مشاهد شد در حالی که در t7 بجز تیمار شاهد در سایر تیمارها روند نزولی مشاهده شد. مقایسه گروه های مختلف (تست دانکن) وجود اختلاف معنی داری (p<0.05) بین تمام زمان ها و غلظت ها در طول دوره نمونه برداری را نشان داد. در مجموع مشاهده ارتباط معکوس بین افزایش میزان غلظت هورمون تیروکسین با درصد چشم زدگی و تفریخ تخم های ماهی آزاد دریای خزر با هدف اصلی تعیین شده برای پروژه حاضر به طور مشخصی در تضاد بود در حالیکه اثرگذاری مثبت غلظت های به کار رفته هورمونی در میزان بیان ژن βthr مشاهده شد. به طور کلی، می‌توان نتیجه گرفت که غوطه‌وری تخم‌های ماهی آزاد دریای خزر در دوزهای به کار رفته T4 ممکن است ER و HR را بهبود نبخشد، بنابراین داده‌ها و/یا تفسیرهای کاربردی‌تری برای اهداف مدیریت آبزی پروری مورد نیاز است.