چکیده
پرورش ماهي در مقياس هاي بزرگ و استفاده مداوم از آنتي بيوتيک ها در آبزي پروري علاوه بر افزايش مقاومت باکتري ها بويژه باکتري هاي بیماری زا، خطرات و تهديدهايي را براي انسان (مصرف کننده) و ارگانيسم هاي غير هدف محيط زيست بوجود آورده است. استفاده از محرک های ایمنی به عنوان جایگزین داروها، مواد شیمیایی و آنتی بیوتیک ها که در حال حاضر برای کنترل بیماری های ماهی مورد استفاده قرار می گیرند، توجه بسیاری از محققین را به خود جلب کرده است. در این زمینه، بسیاری بر استفاده از محصولات دارویی با منشاء گیاهی و حیوانی به عنوان اقدامات درمانی بالقوه برای تعدیل پاسخ ایمنی جهت پیشگیری و کنترل بیماریهای ماهی تمرکز کرده‌اند. گیاهان دارویی حاوی بسیاری از اجزای فعال ایمنی مانند پلی ساکاریدها، اسیدهای آلی، آلکالوئیدها، گلیکوزیدها و روغن های فرار هستند که می توانند عملکرد سیستم ایمنی را تقویت کنند. محرک های ايمني از طریق بهبود دفاع ذاتی، مقاومت ماهي را در برابر عوامل بیماری زا افزايش مي دهند. هدف اصلي اين تحقيق، ارزیابی اثر مکمل غذایی عصاره پودری دو گیاه صبر زرد و مرزنگوش به میزان 1% وزن غذای روزانه برای مدت 60 روز بر شاخص های خونی (شامل شمارش گلبول های قرمز و سفید خون، گلبول های افتراقی، هماتوکریت، هموگلوبین، اندیس های گلبولی)، شیمیایی خون (پروتئین تام، آلبومین و گلوبولین)، برخی از پاسخ های ایمنی (شامل فعاليت آنزیم لیزوزیم، فعاليت سيستم عامل کمپلمان، فعالیت سوپر اکسید دیسموتاز، ایمونوگلوبولین ام (IgM)، گلوبولین سرم)، برخی از شاخص های رشد (شامل افزایش وزن، شاخص رشد ویژه، ضریب تبدیل غذایی، ضریب چاقی، درصد بازماندگی در برابر آلودگی تجربی با باکتری سودوموناس ساکروفیلا (Pseudomonas sacrophila) و نیز تعداد باکتری های اسید لاکتیک روده بود. نتایج این تحقیق نشان داد که ترکیب 1% دو عصاره پودری صبرزرد (Aloe vera) و مرزنگوش (Origanum vulgare)، تأثیر معنی دار (05/0p<) بر پاسخ های ایمنی شامل آلبومین، نسبت آلبومین/گلوبولین، ایمونوگلوبولین ام (IgM)، فعالیت آنزیم لیزوزیم، فعالیت سوپر اکسید دیسموتاز (SOD)، و فعالیت سیستم کمپلمان سرم (ACH50)، و برخی از شاخص های رشد شامل ضریب چاقی (CF)، ضریب تبدیل غذایی (FCR)، درصد افزایش وزن، و نیز درصد بازماندگی ماهی قزل آلای رنگین کمان (Oncorhynchus mykiss) در چالش با باکتری سودوموناس ساکروفیلا و تعداد باکتری های اسید لاکتیک در مقایسه با گروه کنترل داشت؛ ولی تغییر معنی دار (05/0p<) بر شاخص های خون شناسی، پروتئین تام و گلوبولین سرم، و نیز نرخ رشد ویژه (SGR)، و تعداد کل باکتری های روده نداشت. با توجه به نتایج بدست آمده، پیشنهاد می شود که از ترکیب عصاره پودری دو گیاه صبر زرد و مرزنگوش به میزان 1% وزن غذا جهت ارتقاء سیستم ایمنی و افزایش مقاومت ماهی در برابر عوامل عفونی، افزایش سرعت رشد و نیز کاهش دوره پرورش و کاهش خسارات ناشی از بیماری ها در صنعت آبزی پروری استفاده شود.