چکیده
ماهی کپور معمولی (Cyprinus carpio,Linneaus,1758) و کلمه (Rutilus Rutilus, Yakovlev, 1870)از گونه های مهم و با ارزش اقتصادی بالا در ترکیب صید ماهیان استخوانی درآبهای ایرانی دریای خزر بوده و به ترتیب 2 و کمتر از 1/0 درصد از سهم صیدکل سالانه را تشکیل می دهند. نکته قابل توجه این است که بدلیل عدم تخصیص اعتبارمالی، تعداد نمونه های جمع آوری شده درآبهای ساحلی استان مازندران ناچیزوقابل چشم پوشی بود و نیز درآبهای ساحلی استان گیلان نمونه برداری انجام نشد. بنابراین، تحقیق حاضرحاصل نمونه برداری های کاملاَ تصادفی ازترکیب صید شرکت های تعاونی صیادی پره استان گلستان از 15 مهر ماه 1398 لغایت 25 فروردین 1400 برای دو گونه ماهی تجارتی کپور وکلمه می باشد. کمترین وبیشترین طول چنگالی گونه کپور به ترتیب 17 و50 سانتی متر با میانگین (±انحراف معیار)7/6±1/31 سانتی متر وکمترین و بیشترین وزن ماهی کپور 104 و 2530 گرم بودکه میانگین وزنی نمونه ها 6/350±4/573 گرم محاسبه گردید. برای گونه کلمه کمترین وبیشترین طول چنگالی به ترتیب 6/10و 5/32 سانتی متر با میانگین طول چنگالی 7/3±2/17 سانتی متر بدست آمد.کمترین و بیشترین وزن ماهی کلمه به ترتیب18 و 502 گرم ثبت شد که میانگین وزنی 4/67±8/91 گرم بدست آمد. نسبت جنسی نربه ماده ماهی کپور وکلمه به ترتیب 03/1: 1و 83/1:0 محاسبه شد، که در هردوگونه با نسبت فرضی 1:1 اختلاف معنی داری مشاهده نشد(۰۵/۰p>). بر اساس فراوانی مراحل مختلف رسیدگی جنسی و همچنین روند تغییرات شاخص گنادی(GSI)، اوج تخم ریزی ماهی کپور در دو دوره آذر-دی (اوج ضعیف) و اسفند- فروردین (اوج قوی) و برای ماهی کلمه تنها یک اوج تخم ریزی در اسفند- فروردین مشاهده گردید. میانگین هم آوری مطلق ماهی کپور 233479±429310 عدد تخمک به ازاء هرعدد ماهی ماده ومیانگین هم آوری نسبی 319±668 عدد تخمک به ازاء گرم وزن بدن ماهی و برای ماهی کلمه میانگین هم آوری مطلق 9800±18773 عدد تخمک به ازاء هر عدد ماهی ماده و میانگین هم آوری نسبی 33±152 عدد تخمک به ازاءگرم وزن بدن ماهی محاسبه شد. بین مقدار هماوری مطلق وطول و وزن در هردوگونه ذکر شده رابطه مستقیم برقرار بود، که برای ماهی کپوررابطه فوق به ترتیب پارامتر مستقل بیان شده 6۰۶۷۶w+۶۳/۵۴۷ Fec= (۷۲/0= R2) و 512188FL-۲۸۵۲۴ Fec= (۶۱/0= R2) و برای ماهی کلمه به ترتیب ۶/۴۷۷۹w+۴۶/۱۱۰ Fec= ( 6۸/0= R2) و۳۲۶۳۳FL-۸/۲۷۳۳ Fec= (6۳/0= R2) بدست آمد. میانگین طول بلوغ جنسی (Lm50%) ماهی کپور 7/2۷ سانتی متر و ماهی کلمه ۸/1۳ سانتی متر محاسبه شد، که در مقایسه با نتایج مطالعات گذشته(بندانی و همکاران 1385 )، برای گونه کپور88/۳ سانتی متر و برای گونه کلمه ۷/۱ سانتی مترکاهش مشاهده گردید. رابطه طول(چنگالی)-وزن ماهی کپوربه تفکیک جنس نروماده به ترتیب8916/2FL024/0W= و 9519/2FL0198/0W= و برای ماهی کلمه به ترتیب جنس 2818/3FL0065/0W= و 1711/3FL0099/0W=محاسبه گردید،که براساس آزمون آماریt به ترتیب هردوجنس نروماده گونه کپورمعمولی ازرشد ناهمگن آلومتریک منفی و درهردو جنس نر و ماده گونه کلمه از رشد ناهمگن آلومتریک مثبت برخورداربودند. دامنه سنی نمونه ها برای ماهی کپوربین 1 تا 9 سال وبیشترین فراوانی ترکیب سنی (6/26درصد) درسنین 4 سال مشاهده گردید.برای گونه کلمه، دامنه سنی بین 1 تا 9 سال بودکه بیشترین فراوانی ترکیب سنی ماهیان (6/34 درصد) درسنین 1 سال وجودداشت. باتوجه به پوشش زمانی اوج تخمریزی ماهی کپور وکلمه با اواخر دوره صید پره ماهیان استخوانی پیشنهاد می گردد، خاتمه فصل صید ماهیان استخوانی از اواخراسفند در آبهای ساحلی استان گلستان اعلام گردد. همچنین، بعلت کاهش طول بلوغ جنسی گونه کپور و کلمه،که انتطار می رود بدلیل صید غیر مجاز و نیز استفاده از اندازه چشمه غیراستاندارد تور پره و با فشار صیادی بر جمعیت ماهیان سبب کوچکتر شدن اندازه های طولی ماهیان گردید، اصلاح چشمه تور موجود بر اساس مطالعات آینده به همراه بکارگیری سطح تلاش صیادی بهینه پیشنهادی مطالعات موجود جهت احیاء ذخایر دستیابی به صید مسوولانه ضروری می باشد.