چکیده
ارزیابی وضعیت کیفی آب‌‌ها از طریق پایش‌‌های دائم، پایه و اساس برنامه ریزی جهت کنترل و کاهش آلودگی محسوب می‌شود. از آنجایی که جوامع زیستی نسبت به کیفیت آب حساس بوده و تحت تأثیر عوامل آلاینده قرار می‌‌گیرند، می‌‌توانند منعکس کننده کیفیت آب در اکوسیستم‌‌های آبی باشند. هدف از این مطالعه، شناسایی جوامع زئوپلانکتون، ماکروبنتوز و تعیین کیفیت آب با استفاده از شاخص های زیستی در پایین دست رودخانه تجن به منظور رهاسازی بچه ماهیان است. در این تحقیق در مسیر رودخانه تجن از پایین دست پل تجن تا مصب رودخانه، تعداد 7 ایستگاه انتخاب شد و نمونه برداری از اردیبهشت تا مهر ماه 1401 به صورت ماهانه صورت گرفت. در نمونه برداری از زئوپلانکتون، 100 لیتر آب توسط تور مخروطی پلانکتون فیلتر شد. نمونه برداری از ماکروبنتوز توسط دستگاه گراب ( 225 سانتی متر مربع) و نمونه بردار سوربر (1600 سانتیمتر مربع) با سه تکرار در هر ایستگاه انجام گردید. در مجموع 24 گونه زوپلانکتون طی نمونه برداری یک ساله در ایستگاه های مختلف از گروه های هولوپلانکتون و زئوبنتوز شناسایی شدند. نتایج نشان داد که جمعیت اصلی زوپلانکتون را گروه هولو پلانکتون با فراوانی 9/90 درصد تشکیل داد و زئوبنتوز 1/9 درصد جمعیت را داشتند، جمعیت هولوپلانکتون تحت تاثیر Rotifera قرار داشت. Rotifera 2/62 درصد، Coppepoda 3/24 درصد، Protozoa 6/3 درصد و Cladocera 8/0 درصد جمعیت زوپلانکتون منطقه را تشکیل دادند. حداقل و حداکثر میانگین تنوع زئوپلانکتونی به ترتیب در ایستگاه های 4 و 3 ، 7 به مقدار4/0±4/1 و 2/0±9/1 ، 3/0±9/1 اندازه گیری گردید، ولی اختلاف معنی داری بین ایستگاه‌ها مشاهده نگردید(05/0P>). نتایج نشان داد که تمامی ایستگاه ها بطور متوسط در طبقه کیفی β-mesosaprobity با آب نسبتا آلوده قرار دارند. طی این بررسی تعداد 8 خانواده شامل Chironomidae، Simuliidae، Baetidae، Hydropsychidae، Gammaridae، Lumbriculidae، Spionidae و Erpobdellidae شناسایی شدند. بررسی پراکنش خانواده‌های مختلف ماکروبنتوز در ایستگاه های مختلف نشان داد که Lumbriculidae بیشترین حضور را در ایستگاه‌های مختلف داشت بطوری که در تمام ایستگاه‌ها دیده شده است. نتایج نشان داد که اگرچه خانواده Chironomidae به لحاظ پراکنش رتبه دوم را داشت، ولی از بیشترین درصد فراوانی نسبی (9/38 درصد) برخوردار بود. تنوع گونه ای ماکروبنتوز با بیشترین مقدار در ایستگاه 2 با تمامی ایستگاه ها اختلاف معنی داری را نشان داد) 05/0(P< و ایستگاه 7 با کمترین مقدار با ایستگاه های 1، 2 و 3 دارای اختلاف معنی داری بود) 05/0(P<. براساس شاخص زیستی هيلسنهوف درجه آلودگي آلي و كيفيت آب در ايستگاه هاي مختلف از طبقه كيفي عالی (بدون آلودگی) در ایستگاه های 6 و 7 تا طبقه متوسط با آلودگي در حد نسبتا قابل توجه در ایستگاه 1 و 2 قرار گرفتند. با توجه به نتایج حاصل می‌‌توان گفت که این شاخص‌‌ها برای ارزیابی کیفیت آب رودخانه تجن مناسب بوده و برای ایستگاه های 6 و 7 باید از شاخص های سازگارتری استفاده گردد. ایستگاه 4 در فاصله 7 کیلومتری ساحل دریا (سوته) با آلودگی اندک از بهترین شرایط کیفیت آب برخوردار بود، بدین ترتیب بنظر می رسد بهترین محل رهاسازی بچه ماهیان به لحاظ شرایط کیفی آب در سوته است. با توجه به نزدیکی فاصله کیفی آب در منطقه مورد مطالعه، برای تعیین محل دقیق رهاسازی بچه ماهیان باید پارامترهای زیستگاهی را مورد توجه قرار داد.