چکیده
مرکز بازسازی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی آبزیان شهید رجایی یکی از مراکز مهم تکثیر و بازسازی ذخائر ماهيان خاوياري درياي خزر است. هدف از این مطالعه بررسی علل احتمالی تلفات و ارائه راهکار جهت کنترل تلفات و افزایش راندمان تولید بچه ماهیان خاویاری در این مرکز بود. این بررسی طی چهار فصل پاییز و زمستان 1396(دو مرحله نمونه برداری) و بهار و تابستان 1397(نمونه برداری بصورت ماهانه) با انجام نمونه برداری از آب استخر محل پرورش مولدین، استخر خاکی محل نگهداری مولدین وحشی، استخر ذخیره آب، چاه و ونیرو محل نگهداری بچه ماهیان خاویاری انجام شد. نمونه های آب جهت ارزیابی فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی آب شامل دما، pH، BOD5، یون آمونیوم، آمونیاک، نیتریت، نیترات، هدایت الکتریکی، کدورت(مجموع TDS و TSS) و فسفات و نیز شاخصهای میکروبی شامل شمارش کلی باکتری و باکتریهای کلیفرم مورد استفاده قرار گرفتند. همچنین از بچه ماهیان خاویاری پرورشی طی سه مرحله(نمونه برداری ماهانه در تابستان) نمونه برداری انجام و از نظر آلودگی به عوامل باکتریایی و انگلی مورد بررسی قرار گرفتند.نتایج این بررسی نشان داد که متوسط دمای آب محل نگهداری مولدین پرورشی در طی چهار فصل حدود 18 درجه سانتیگراد بود. میزان اکسیژن محلول جز در آب چاه در سایر موارد در حد استاندارد بود. میانگین میزان یون آمونیوم، آمونیاک، pH، کدورت و هدایت الکتریکی در تمام موارد نمونه برداری در حد استاندارد بود. میانگین میزان BOD5، نیتریت، نیترات و فسفات بطور متغییر در بخشها و زمانهای مختلف بیش از حد مجاز بود. همچنین میزان شمارش کلی باکتری در اردیبهشت ماه بیش از حد استاندارد بود. نتایج کشت باکتریایی از بچه ماهیان خاویاری منفی بود و در بررسی انگل شناسی عوامل انگلی شامل داکتیلوژیروس و تریکودینا از پوست و آبشش ماهیان جداسازی و شناسایی شد. در مجموع از 38 عدد بچه ماهی مورد بررسی تنها 8 بچه ماهی(حدود1/21 %) آلودگی انگلی داشتند. در خصوص وضعیت تکثیر مولدین نیز از مجموع 202 مولد وحشی و پرورشی تنها 75 مولد تکثیر موفق داشتند. نتایج این بررسی نشان داد بالا بودن دمای آب، صید زود هنگام و عدم امکان انتخاب مولد از بین مولدین وحشی و نیزبیش از حد مجاز بودن شاخصهایی چون دما، نیتریت، BOD و فسفات میتواند از علل احتمالی کاهش راندمان تولید در این مرکز باشد.