چکیده
طی سالهای اخیر براساس آمار شیلات استان مازندران تولید ماهی در منطقه هراز در سال 1394 با یک کاهش 2500 تنی نسبت به سال 1393 روبرو شد. در بررسیها اولیه به نظر میرسد که عواملی چون کاهش 30% حجم آب رودخانه(به دلیل بسته شدن خروجی سد لار)، ورود غیر بهداشتی پساب و فاضلاب بیش از 100 رستوران و غذاخوری در حاشیه رودخانه، فعالیت 6 – 5 کارگاه استخراج شن و ماسه در حاشیه هراز، فاضلابهای روستایی و کشاورزی، تعمیرگاههای ماشین و نیز پساب خود کارگاههای پرورش ماهی بقدری کیفیت بهداشتی آب را دچار تغییر کرده که کیفیت آب برای پرورش ماهی در نازلترین سطح خود قرار گرفته و موجب بروز تلفات و افت تولید شده است. لذا مطالعه¬ای در خصوص ارزیابی میزان فلزات سنگین، عوامل باکتریایی، باکتریهای اندیکاتور بهداشتی آب و نیز عوامل میکروبی بیماریزا در ماهیان طی چهار فصل (تابستان، پائیز و زمستان 96 وبهار 97) و 7 مرحله نمونه برداری (دو مرحله بهار، سه مرحله تابستان و یک مرحله در پائیز و زمستان) در 6 مرکز تکثیر و پرورش قزل الای رنگین کمان انجام گردید. نتایج این بررسی نشان داد که میزان جیوه در تمام مراحل نمونه برداری آب ورودی کارگاههای مورد بررسی از حداقل 2 تا حداکثر 12 برابر میزان استاندارد بوده است. فلز ارسنیک در دو مرحله نمونه برداری تابستان و پاییز قابل ردیابی بود ولی مقادیر بدست آمده در دامنه استاندارد بود. فلز کادمیوم تنها در نمونه برداری تابستان در تمام کارگاه¬ها به جز کارگاه 4(نل قزل) قابل رددیابی بود و در تمام موارد بیش از حد استاندارد بود. میزان فلز سرب که تنها در نمونه برداری تابستان و پاییز در بعضی از کارگاه¬ها قابل ردیابی بود در همه موارد در دامنه استاندار قرار داشت. همچنین فلزات ارسنیک، کادمیوم و سرب در آب ورودی کارگاهها در فصول زمستان و بهار قابل ردیابی نبودند. در ارزیابی اولیه از ماهیان مهمترین عارضه ظاهری در تمام کارگاه¬های مورد بررسی بروز خوردگی باله و قارچ زدگی بود. بزرگ شدگی و پرخونی در کبد و پس از آن پرخونی در کلیه از نتایج ارزیابی اندامهای داخلی بود. در این بررسی از مجموع 420 عدد ماهی واجد علایم بالینی 51 عدد(15/12%) ماهی از نظر کشت باکتری مثبت و 369 عدد(85/87%) کشت آنها منفی بود. براساس نتایج این بررسی مهمترین عوامل باکتریایی جداسازی شده همگی از باکتریهای گرم منفی بودند و هیچگونه باکتری گرم مثبتی جداسازی نشد. عمده عوامل باکتریایی شناسایی شده در این بررسی یرسینیا(25/37%)، آئروموناس(35/33%)، ادواردزیلا(76/11%)، ویبریو(84/7%)، پاستورلا(88/5%) و سیتروباکتر(92/3%) بودند. نتایج ارزیابی تست آنتی بیوگرام نشان داد که بیشترین مقاومت در برابر آنتی بیوتیک آموکسی سیلین و کمترین آن مربوط به تری متوپریم سولفامتوکسازول بود. همچنین در هنگام قرائت نتایج اثرات تضعیف کنندگی و کشندگی آنتی بیوتیکها نیز بررسی شد. بیشترین اثر تضعیف کنندگی(باکترواستاتیک) مربوط به تتراسایکلین و کمترین آن مربوط به تری متوپریم سولفامتوکسازول بود. از نظر قابلیت کشندگی(باکتریوسیدال) بهترین آنتی بیوتیک تری متوپریم سولفامتوکسازول و در مقام بعدی انروفلوکساسین قرار داشتند. در ارزیابی شاخصهای میکروبی 84 نمونه آب جهت ارزیابی شاخصهایی چون شمارش کلی باکتری، شمارش کلیفرم، شمارش کلیفرم مدفوعی و ایکولای تهیه و آزمایش شد. نتایج نشان داد که در بسیاری از موارد نمونه برداری چه در ایستگاه¬های مختلف و چه در ماه¬های مختلف فاکتورهای مورد ارزیابی کمتر در دامنه استاندارد قرار داشته اند.