چکیده
فعالیت های برنامه محور معاونت آبزی پروری، شامل تهیه برنامه ارتقای بهره وری سازمان شیلات ایران در راستای اجرای گام 6 و 7 دستورالعمل بند الف ماده 5 برنامه ششم توسعه (اجرایی نمودن چرخه بهره وری در سازمان) بود که با همکاری سایر بخش های تخصصی تهیه و به کارگروه بهره وری وزارت جهاد کشاورزی ارسال شد. همچنین شش برنامه راهبردی آبزی پروری مشتمل بر برنامه کاهش وابستگی به تخم چشم زده وارداتی ماهی قزل آلا ی رنگین کمان ، برنامه توسعه شهرک های زینتی ، راهبرد به گزینی و اصلاح نژاد میگو ، برنامه تولید تیلاپیا ، برنامه توسعه پایدارآبزی پروری در مزارع خرد و برنامه تولید آرتمیا در کشور تهیه گردید. از فعالیت های مهم بین المللی این معاونت علیرغم همه تحریم ها، انعقاد پروژه ارتقای دانش فنی و بهبود بهره وری تولید و پرورش ماهی در قفس های دریایی، ما بین معاونت و سازمان فائو، به مدت 20 ماه ( از سپتامبر 2019 تا اوت 2021 میلادی) با اعتبار292 هزار دلاری و با هدف ایجاد ظرفیت و زیر ساخت های لازم برای توسعه پایدار و ارتقای مدیریت پرورش ماهی در قفس در دریا بود. گزارش پیش رو با هدف بیان اقدامات و دستاوردهای مهم صنعت آبزی پروری کشور در سال 1399 ارائه شده است. تولیدات آبزی پروری 553344 تن بود که توانست 78درصد از پیش بینی آبزی پروری سند برنامه ششم را محقق نماید. در ماهیان سردابی با تولید 195143تن ، 100 % برنامه، ماهیان گرمابی با تولید225850تن به میزان 2/93 % برنامه و میگو با 48855 تن 94% برنامه، ماهیان خاویاری نیز با تولید 3491 تن گوشت و حدود 12تن خاویار پرورشی 95% برنامه در مقایسه با پیش بینی سند برنامه ششم محقق گردید. همچنین انواع ماهیان زینتی به میزان 276 میلیون قطعه ، در راستای تحقق برنامه های اقتصاد مقاومتی، توسعه مشاغل خانگی ( مشاغل خرد ) و ایجاد شهرک های ماهیان زینتی صورت گرفت. سطح زیر کشت آبزیان پرورشی 1006593هکتار و میزان اشتغال 81648 نفر در سال 99 بود. برترین استان های تولیدات آبزی پروری به ترتیب شامل پنج استان خوزستان، مازندران، گیلان، هرمزگان و لرستان بودند که مجموعا 29/50% از تولیدات کل کشور را بخود اختصاص دادند. در چهار استان خوزستان، مازندران، گیلان وگلستان مجموعا 5/87 % از کل تولید ماهیان گرمابی و در پنج استان لرستان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه وبویر احمد، ،زنجان و کرمانشاه 49% از کل تولیدات ماهیان سردابی حاصل شد. استان های هرمزگان، بوشهر، سیستان و بلوچستان، گلستان و خوزستان به ترتیب رتبه های اول تا پنجم تولید میگو در کشور را کسب کردند و در مجموع به میزان 48855 تن تولید شد. در سال زراعی 1399 سطحی حدود 12146هکتار در استان های میگو پرور کشور به زیر کشت میگو رفت و افزایش تقاضا برای انجام فعالیت به دلیل ارز آوری بالای این فعالیت، ورود به عرصه فعالیت مزارع جدید، با پیگیری های سازمان شیلات ایران و ادارات کل شیلات استان ها در رفع برخی از مشکلات بهره برداران و ... وجود داشت. همچنین با فعالیت 37 مرکز تکثیر میگو در سطح کشور تمامی مولدین مورد نیاز مراکز تکثیر از داخل کشور تامین شد. تعداد 58050 قطعه مولد ماده و همچنین تعداد 51150 قطعه مولد نر پرورشی گونه وانامی مورد استفاده مراکز تکثیر قرار گرفت که برآیند آن، تولید قریب به 3727 میلیون قطعه بچه میگو در سطح ملی و راندمان تولید بچه میگو به ازاء هر قطعه میگوی مولد ماده وانامی دریافتی به طور میانگین تعداد 64202 قطعه در سطح ملی و همچنین تعداد کارشناسان خارجی مشغول بکار در مراکز تکثیر در سال جاری 85 نفر بود. از دیگر سیاست های این معاونت توجه به گونه های مختلف آبزیاان بود که این امر با تولید 705 تن تیلاپیا، 47 تن سیست و بیوماس آرتمیا و 70 تن انواع ماهیان دریایی در استخرهای خاکی و7170 تن پرورش ماهی در قفس هـای دریایی محقق شد. همچنین در راستای بهره برداری پایدار و مسئولانه از منابع آبزیان، تعداد 424 میلیون قطعه انواع بچه ماهی و میگو مشتمل بر 342 میلیون قطعه انواع ماهیان استخوانی در دریای خزر، 829 هزار قطعه انواع ماهیان خاویاری ، بیش از 21 میلیون قطعه انواع کپورماهیان ، 19میلیون قطعه انواع ماهیان بومی شامل شیزوتراکس، بنی، گطان، برزم، عنزه، شیربت و 41 میلیون قطعه میگو در منابع آبی کشور رهاسازی شد. به منظور دانش افزایی آبزی پروران، 45 کارگاه و 516 دوره آموزشی ملی و استانی با 20067 نفر روز دوره آموزشی با بهره گیری از توان کارشناسان تخصصی درون سازمان و محققین عرصه شیلات در مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی برگزار شد. از سال 1392تا پایان سال1399 هشت خط اعتباری اعتبارات مرکز توسعه مکانیزاسیون با نرخ تسهیلات 15% به بخش دام، طیور و آبزیان به مبلغ کل 10750 میلیارد ریال به مورد اجرا درآمده است و مقرر شده است خط نهم برای سال1400 به مبلغ 3000 میلیارد ریال در خدمت زیر بخش ها قرار گیرد.کل تخصیص هشت سال گذشته به زیر بخش شیلات درحدود 550 میلیارد ریال که تاکنون 67 درصد آن جذب شده است (370 میلیارد ریال) که معادل 3 درصد کل تسهیلات 8 ساله گذشته در زیر بخش های وزارت جهاد کشاورزی می باشد همچنین نصب 129285دستگاه از انواع ادوات آبزی پروری در مزارع کشور از دیگر اقدامات برجسته این معاونت بود.