چکیده
اين مطالعه در بخش جنوب شرقی دریای خزر در سواحل مازندران و در منطقه گهرباران که محل استقرار دستگاههای آب شیرین کن به منظور انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی در نظر گرفته شد به اجرا درآمد. نمونه برداری بصورت ماهانه و در 8 ایستگاه شامل ایستگاه 1، ایستگاه 2، ایستگاه 3 و 4 در عمق 5 متری، ایستگاههای 5 و 6 در عمق 10 متری و ایستگاههای 7 و 8 در عمق 15 متری انجام شد. در مجموع 157 گونه فیتوپلانکتون از 8 شاخه شناسایی گردید که از شاخه باسیلاریوفیتا (Bacillariophyta) 75 گونه، از شاخه سیانوفیتا (Cyanophyta) 23 گونه، از شاخه پیروفیتا (Pyrrophyta) 26 گونه، از شاخه کلروفیتا (Chlorophyta) 19 گونه، از شاخه اوگلنوفیتا (Euglenophyta) 10 گونه، و از شاخه کریزوفیتا (Chrysophyta)، شاخه کریپتوفیتا (Chryptophyta) و هاپتوفیتا (Haptophyta) هر کدام به ترتیب با 1، 1 و 2 گونه شناسایی شدند بطوری که شاخه باسیلاریوفیتا با 48% بیشترین فراوانی گونه ها را به خود اختصاص داد. بررسی تراکم و زی توده فیتوپلانکتون در ایستگاههای مختلف نشان داد که بیشترین تراکم ایستگاه 4 با میانگین 106×5/1±106×2/12 سلول در متر مکعب و بیشترین زی توده متعلق به ایستگاه 1 با میانگین 4/3±4/34 میلی گرم در متر مکعب بدست آمد و اختلاف معنی داری از نظر زی توده در ایستگاههای مختلف وجود داشت (05/0>p) اما از نظر تراکم این اختلاف معنی دار نبود (05/0<p). بررسی تراکم و زی توده فیتوپلانکتون در ماههای مختلف نشان داد که بیشترین تراکم و زی توده در اسفند به ترتیب با میانگین 106×3/1±106×20 سلول در متر مکعب و 8/2±93/52 میلی گرم در متر مکعب و کمترین تراکم و زی توده متعلق به تیر با میانگین 105×5/1±105×8/8 عدد سلول در متر مکعب و 4/1±7/3 میلی گرم در متر مکعب بدست آمد. براساس آزمون دانکن و نتایج حاصل از تراکم در ماههای مختلف نشان داد که ماهها به 5 گروه تقسیم شدند در گروه اول تیر، خرداد، اردیبهشت و مهر، در گروه 2 ماههای مهر و فروردین، در گروه 3 ماههای آبان، دی ، آذر، و شهریور و در گروه 4 ماههای شهریور و آذر و در گروه 5 ماههای اذر و اسفند قرار گرفتند. همچنین از نظر زی توده به 4 گروه بطوری که در گروه اول ماههای تیر، شهریور، خرداد و مهر، در گروه 2 ماههای خرداد، مهر و اردیبهشت، در گروه 3 ماههای فروردین، بهمن، آذر، ابان و دی، و در گروه 4 تنها اسفند قرار داشتند. اختلاف معنی داری از نظر تراکم و زی توده در ماههای مختلف وجود داشت (05/0>P). نتایج بررسی زئوپلانکتون نشان داد که از گروه هالوپلانکتون 8 گونه شناسایی گردید که از شاخه کوپه پودا 2 گونه شامل Acartia tonsa و Ectinosoma continnum ، از شاخه کلادوسرا 2 گونه شامل Podon polyphemoides، Bosmina longirostris، از شاخه پروتوزوآ 2 گونه شامل Tentinopsis tubulosa و Foraminifora sp.، از شاخه روتاتوریا 2 گونه شامل Asplanchna priodonta و Keratalla tropicusa بودند و از گروه مروپلانکتون از Bivalvia شامل Bivalvia larvae و از Cirripedia شامل بالانوس Balaus nauplius و Balanus cypris بودند. گونه A. tonsa با حدود 72% ، بیشترین فراوانی را نسبت به سایر گونه بخود اختصاص داد. بررسی میزان تراکم و زی توده زئوپلانکتون در ماههای مختلف نشان داد از فروردین تا اسفند میزان تراکم و زی توده دارای روند کاهشی می باشد. نتایج نشان داد که بیشترین میزان تراکم و زی توده مربوط به شهریور به ترتیب با میانگین 2/402±2710 عدد در متر مکعب و 8/2±1/20 میلی گرم در متر مکعب یود و کمترین تراکم و زی توده متعلق به اسفند به ترتیب با میانگین 1/227±4/301 عدد در متر مکعب و 6/1±2/2 میلی گرم در متر مکعب بود و اختلاف معنی داری از نظر تراکم و زی توده در ماههای مختلف وجود داشت (05/0>p). همچنین بررسی میانگین تغییرات تراکم شانه دار در گروهها و ماههای مختلف نشان داد که بیشترین مقدار تراکم در ماههای آبان با میانگین 3/136±1/154 عدد در متر مکعب و کمترین مقدار در فروردین با میانگین 5/6±4/7 ثبت شد. همچنین بررسی زی توده شانه دار در ماههای مختلف نشان دادکه بیشترین مقدار در زی توده در ماه مهر با میانگین 5/1±7/4 میلی گرم در متر مکعب و کمترین مقدار مربوط به دی با میانگین 02/0±04/0 میلی گرم در متر مکعب بود بهر حال نتایج نشان می دهد که همبستگی مثبتی بین تراکم و زی توده شانه دار در فصول بهار و تابستان وجود داشت، اما در مهر میزان زی توده بیشتر از تراکم بود که می تواند به اندازه شانه دار بستگی داشته باشد. اختلاف معنی داری از نظر تراکم و زی توده در ماههای مختلف وجود داشت (05/0>p). در مجموع 24 گونه از 4 رده شناسایی گردید که از رده پلی کیت (Polychaeta) تعداد 4 گونه، رده بایوالویا (Bivalvia) تعداد 1 گونه، رده کروستاسه (Crustacea) تعداد 18 گونه و یک اولیگوکیت که در حد رده شناسایی و ثبت گردید. نتایج نشان داد که گونه Streblospio gynobranschiata بیشترین فراوانی را با میانگین (خطای معیار±) 5/58±1247 عدد در متر مربع به خود اختصاص داد. نتایج نشان داد که رده سخت پوستان با 75% بیشترین تنوع گونه ای را بخود اختصاص داد و رده پلی کیت با 17% و بقیه رده ها هر کدام با 4% فراوانی گونه ها را تشکیل دادند. گونه های S. gynobranschiata، Hypania invalida، Hypaniola kowaleweskii و Hediste diversicular از رده پلی کیت و Cerastoderma glaucum از رده بایوالویا و بقیه گونه ها که در شکل ..امده است از رده کروستاسه می باشند. بررسی تراکم بی مهرگان کفزی در ماههای مختلف نشان داد که میزان آن دارای نوساناتی می باشد بطوری که کمترین مقدار در اردیبهشت با میانگین 113±209 عدد در متر مربع و بیشترین مقدار در دی با میانگین 94±890 عدد در متر مربع ثبت گردید. نتایج حاصل از ازمون دانکن بر روی میزان تراکم در ماههای مختلف نشان داد که در 4 گروه تقسیم شدند که در گروه اول شامل ماههای اردیبهشت، شهریور، آبان و تیر، در گروه دوم ماههای تیر، اسفند و مهر، در گروه سوم ماههای اسفند، مهر، آبان، بهمن، فروردین و خرداد، و گروه چهارم شامل آبان، بهمن، فروردین، خرداد و تیر بود و اختلاف معنی داری بین تراکم بیمهرگان کفزی در ایستگاههای مختلف وجود داشت (05/0>p). در مجموع 4 پره شامل جهان نما، شهید قربانی، گهرباران و نوذر آباد که در اطراف منطقه نمونه برداری مستقر بودند مورد بررسی قرار گرفتند نتایج نشان داد که ماهی سفید بیشترین میزان صید را نسبت به ماهی کفال و کپور به خود اختصاص داد. بررسی میزان صید ماهی سفید در پره های صیادی نشان داد که کمترین میزان صید در دی و بهمن و بیشترین میزان صید در فروردین بدست آمد. بررسی مقایسه میزان صید ماهی سفید با سایر گروههای زیستی بر اساس آنالیز چند متغیره نشان داد که ضریب همگونگی پیرسون در ماههای دارای چهار کلاس تشکیل بود در کلاسه اول گروههای زئوپلانکتون- شانه دار، در کلاسه دوم شامل کلاسه اول –فیتوپلانکتون، در کلاسه سوم شامل کلاسه سوم با ماهی سفید و در کلاسه چهارم شامل کلاسه سوم با بنتوز قرار گرفتند. بررسی مقایسه میزان صید ماهی کفال با سایر گروههای زیستی بر اساس آنالیز چند متغیره نشان داد که ضریب همگونگی پیرسون در ماههای مختلف دارای 4 کلاس بود و بیشترین همبستگی بین ماهی کفال با بنتوز بدست آمد. بررسی میزان صید ماهی کپور در پره های صیادی نشان داد که کمترین میزان صید در بهمن که هیچ صید نشد و بیشترین میزان صید در آبان بود. بررسی مقایسه میزان صید ماهی کپور با سایر گروههای زیستی بر اساس آنالیز چند متغیره نشان داد که ضریب همگونگی پیرسون در ماههای مختلف مشابه ماهی سفید بود که این امر می تواند به دلیل رودکوچ بودن این ماهیان و داشتن یک خاستگاه اکولوژی (Ecological Niche) مشترک می باشد.