چکیده
اکوسیستم محصور دریای خزر درگیر بسیاری از انواع آلودگی ها طی 30 سال گذشته بوده و بشدت تحت استرس می باشد. آلودگی های ناشی از فعالیت های انسانی همچون افزایش فلزات سنگین، سموم و آفات کشاورزی و افزایش بارمواد مغذی از طریق رودخانه ها از عوامل مهم و تهدید کننده منابع آبزیان منحصربفرد دریای خزر می باشد. با توجه به اهمیت جامعه زئوپلانکتون در زنجیر غذائی و اکوسیستم دریا، در این پروژه وضعیت تغییرات جامعه زئوپلانکتون و ارتباط آن با شانه دار و کیلکا ماهیان مورد بررسی قرارگرفت. تنوع گونه ای، پراکنش و فراوانی زئوپلانکتون و شانه دار در 4 ایستگاه واقع در منطقه انزلی ارزیابی شد، نمونه ها بصورت فصلی از اعماق 5، 10، 20 و 50 متر طی سال های 1375 تا 1392 در جنوب دریای خزر گرفته شد. کاهش در تنوع گونه های زئوپلانکتون بعد از سال 1379 مشاهده شد و تا سال 1392 ادامه یافته است. تنها 4 کلادوسر از 10 کلادوسرا در سال 1375 ، در سال 1392 مشاهده شد، همچنین از 7 کوپه پودا گزارش شده در سال 1375 فقط 3 کوپه پود بعد از سال 1379 شناسائی گردید. یافته ها نشان داد، فراوانی و پراکنش tonsa Acartia , diversicolor Nereis Blanus improvisus, Synchaeta sp., و Tintinnopsis sp.در سالهای بعد از شکوفائیM. leidyi بین سالهای 1380 تا 1392 کاهش نیافته است. شانه دار بر فراوانی گروههای زئوپلانکتون غالب همچون A. tona با مقایسه میانگین فراوانی سالانه در سال 1375 قبل از ورود شانه دار و بعد از شکوفائی شانه دار در سال های1380 تا 1392، اثرمنفی نداشته است. غالب جمعیت شانه دار افراد با گروه طولی کمتر از 5 میلیمتر بوده که از میکروپلانکتون همچون پروتوزوآ، داینوفلاژل و دیاتوم های ریز تغذیه میکنند، بنابراین دلیل اصلی ناپدید شدن گونه های زئوپلانکتون بومی دریای خزر، شانه دار نمی باشد. همچنین بر این اساس شانه دار دریای خزر رقیب غذائی کیلکا ماهیان نبوده چرا که تغذیه کیلکا ماهیان از A. tonsa و B. improvisus در دریای خزر می باشد. تغییرات اقلیمی (Climate change)، خشکسالی، صید بی رویه و افزایش آلودگی ها توسط رودخانه ها از طریق فعالیت های انسانی می توانند، نقش بسیار مهمی در افزایش فراوانی گونه های فرصت طلب زئوپلانکتون وکاهش گونه های بومی ارزشمند در جنوب دریای خزر داشته باشد.