چکيده
رودخانه چشمه کيله تنکابن و سرشاخه های کوهستانی آن، بعنوان محور تاريخی ايجاد و توسعه تمدن و رفاه انسانی و نيز زيستگاه و محل مهاجرت گونه هاي ماهيان با ارزش تجاري و با ارزش زيستي از جمله ماهي آزاد درياي خزر، ماهي سفيد درياي خزر و گونه هايي از خانواده کپورماهيان، نقش راهبردي در تداوم حيات ذخاير زنده حوضه جنوبي درياي خزر ايفا مي نمايد. صيد بي رويه و تهديد نسل ماهي آزاد درياي خزر و قزل آلاي خال قرمز در سرشاخه هاي کوهستاني اين رودخانه، ايجاد موانع و دستکاري هاي خارج از ظرفيت تحمل رودخانه توسط فعاليت هاي انساني نظير ايجاد کارخانه هاي بزرگ توليد شن و ماسه و برداشت هاي قانوني و غيرقانوني رسوبات حمل شده توسط جريان هاي آبي اين رودخانه، ورود مستقيم شيرابه زباله شهر تنکابن به رودخانه، توسعه کارگاه هاي تکثير و پرورش ماهی قزل آلاي رنگين کمان در سه دهه اخير و تخليه حجم عظيمي از پساب کارگاه ها به همراه ماهيان تلف شده و رها شدن ماهيان زنده قزل آلا به محيط طبيعي رودخانه و موارد متعددي از دستکاري ها ، کارکرد طبيعي رودخانه را تحت تأثير قرار داده و مديريت اين رودخانه و حوضه آبريز آن نيازمند اطلاعات بنيادي براي کاربرد در يک سيستم مديريتي يکپارچه است. پژوهش حاضر بر روي رودخانه چشمه کيله تنكابن مشتمل بر سرشاخه هاي دوهزار (درياسر و نوشا) و سه هزار و ولم رود طي 13 مرحله نمونه برداري ماهانه از مهر 1388 تا آبان 1389 بر پايه مطالعات فون بنتيك با استفاده از پروتکل های EPT – EPT/C و اندازه گيري پارامترهای منتخب فيزيکي و شيميايي و ميکروبي آب اين رودخانه صورت پذيرفت. همچنين احتمال فرار و ادامه حيات و تغذيه ماهی قزل آلای رنگين کمان پرورشی از کارگاه ها به محيط طبيعی رودخانه بررسی گرديد. تجزيه و تحليل داده هاي به دست آمده نشان دهنده تفاوت های معنی دار در سطح احتمال 5% (P<0.05) بين گروهی از عوامل فيزيکی ، شيميايی ، ميکروبی و بيولوژيک اندازه گيری شده در ايستگاه های مختلف بود. دندوگرام آزمون خوشه ای ايستگاه های مطالعاتی بر اساس تلفيق اندازه متغيرهای مختلف در رودخانه چشمه کيله، ايستگاه های يک ، 3 ، 2 و 4 را در يک گروه و ساير ايستگاه ها را در گروه جداگانه طبقه بندی نمود. قرار گرفتن ايستگاه های 8 و 9 در يک گروه بيانگر شباهت عمومی اين دو نقطه در رودخانه سه هزار و وجود تفاوت در کيفيت محيط با ساير ايستگاه ها می باشد. ايستگاه شماره 7 با قرار گرفتن در خوشه ای مجزا ، پايينترين کيفيت آب و محيط زيست بستر رودخانه را با توجه به عوامل اندازه گيری شده به خود اختصاص داد. جدا شدن ايستگاه 11 از ساير ايستگاه ها به تفاوت ماهيت آب و محيط زيست ايستگاه نسبت داده شده و نزديک بودن شرايط ايستگاه شماره 10 با دريافت مجموع آب های رودخانه های دو هزار و سه هزار و سرشاخه های آنها ، به ايستگاه های 8 و 9 که در رودخانه سه هزار قرار دارند بيانگر تاثيرگذاری عمومی رودخانه سه هزار بيشتر از رودخانه دوهزار بر رودخانه چشمه کيله تحليل شد. تأثيرگذاری پساب کارگاه های پرورش ماهی با ملاحظه امتياز بالای شاخص EPT و EPT/C در ايستگاه های شاهد شماره يک ، 3 و 8 و نيز امتياز پايين EPT و EPT/C ايستگاه های شماره 7 ، 13 و 6 بيانگر کيفيت مطلوب و نامطلوب اين دو گروه ايستگاه می باشد. بيشترين زی توده کفزيان در رودخانه چشمه کيله متعلق به راسته Trichoptera است و کاهش معنی دار زی توده در ايستگاه های 11، 12 و 13 نسبت به ساير ايستگاه ها را می توان به عوامل بازدارنده ای نظير برداشت مفرط شن و ماسه نسبت داد. گروه های مقاوم به آلودگی افزايش معنی داری در ايستگاه های پايين دست مزارع منتخب داشته و ناپديد شدن راسته Plecoptera در ايستگاه های 7، 9، 10 و 13 کيفيت پايين محيط زيست نسبت به ايستگاه های شاهد را بيان می کند. تأييد کيفی و کمی تأثيرگذاری آلاينده های کانونی و غيرکانونی ورودی به رودخانه چشمه کيله در اين پروژه نيازمند ملاحظات مديريتی ويژه ای برای کنترل بهره برداری های حاضر ، مهار آلاينده ها و نياز به پايش رودخانه در سال های آينده است.