چکیده
در این مطالعه ابتدا رژیم غذایی گونه سیاه خیار دریایی Holothuria leucospilata در آبهای بوشهر مورد بررسی قرار گرفت و بطور همزمان ترکیبات تقریبی این گونه در سه استان بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان طی چهار فصل مورد ارزیابی قرار گرفت سپس رژیم غذایی و ترکیبات تقریبی گونه hermanni Sticopus در استان هرمزگان مورد بررسی قرار گرفت. نمونه برداری ها به تفکیک پاییز و زمستان سال 1395 و بهار و تابستان سال 1396 با عملیات غواصی انجام گردید. از هر استان و هر فصل با سه تکرار حداقل جمعا 12 نمونه خیار دریایی گونه هدف جمع آوری و جهت مطالعات رژیم غذایی و آنالیز ترکیبات تقریبی رطوبت، پروتئین، چربی، و خاکستر به آزمایشگاه منتقل گردیدند. شاخص طول نسبی روده(RLG) گونه سیاه خیار دریایی برابر 2/0 ± 01/2 بوده که نشان دهنده همه چیز خوار بودن آن می باشد. از کل نمونه های مطالعه شده 91/73 درصد دارای معده پر و 08/26 درصد دارای معده خالی بودند. میزان خوردن غذا از زمستان شروع و در تابستان که موقع تخم ریزی می باشد به بیشترین مقدار رسید. بیشترین مقدار شاخص شدت تغذیه در تابستان25/1 ± 306/8 بوده که همزمان با تخمریزی این گونه می باشد. بررسی محتویات روده نشان داد شاخص ترجیح غذایی براساس نوع محتویات موجود در لوله گوارش به ترتیب: شن و گل ولای، فرامینفرا، شکم پایان، دیاتومه ها، دوکفه ایها، پوسته خرچنگ، جلبکها، آمفی پودها، رسوبات آلی، نماتودها و فلس شناسایی گردید. از بین دیاتومه های شناسایی شده گونه های Navicula sp., Nitzschia sp., Amphipora sp., Cymbella sp. بیشترین فراوانی را در سیستم گوارش این خیار دریایی نشان دادند. از طرف دیگر نتایج آنالیز ترکیبات تقریبی نشان دادند که از نظرمحتوای پروتئینی این خیار دریایی دارای سطوح نسبتا بالا بوده، در استان هرمزگان طی فصل تابستان بالاترین درصد پروتئین (3.69±12.66 گرم در 100 گرم وزن تر) آنالیز شد، کمترین درصد پروتئین در نمونه های استحصالی خیار دریایی از استان بوشهر طی فصول زمستان (1.8±6.25 گرم در 100 گرم وزن تر) و پاییز (1.73±6.34 گرم در 100 گرم وزن تر) بدست آمد. یکی از دلایل پیشنهادی میزان پروتئین بالای خیار دریایی H. leucospilota صید شده در فصل تابستان استان هرمزگان، دمای آب بالاتر و میزان کلروفیل a بیشتر آن در مقایسه با فاکتورهای مشابه در فصل تابستان دو استان دیگر مورد مطالعه بود . در مورد تاثیر رژیم غذایی بر ترکیبات تقریبی خیار دریایی Sticopus hermanni از آبهای استان هرمزگان بعد از آنالیز محتویات روده مشخص شد که این خیار دریایی عمدتا از پلانکتونها (Coscinodiscus centralis, Chaetoceros debilis, Skeletonema costatum, and Thalassiosira gravida) در برخی موارد نادر سخت پوستان کوچک و تخم و لارو آنها تغذیه می کند که بسیار تحت تاثیر تراکم و زمانی و گونه ای این پلانکتونها در آب محیط پیرامونی است. گرچه در پاییز و زمستان نیز تغذیه دارند ولی شاخص پر بودن معده در آنها عمده تغذیه را به دو فصل بهار و به خصوص تابستان نسبت می دهد و این موضوع رابطه تنگاتنگ شرایط دمایی با تغذیه فعال این خارپوست را نشان می دهد . در بررسی ماهانه ترکیبات تقریبی، بیشترین سطح پروتئین بر حسب درصد وزن تر(0.36±5.2) بیشترین درصد رطوبت (3.33±88.9)، بالاترین درصد چربی (0.02±0.8) و بالاترین درصد خاکستر (0.33±4.1) . خیار دریایی H. leucospilota در آبهای استان هرمزگان از گونه S. hermanniاز ارزش غذایی بالاتری برخوردار است.