چکیده
پیشرفت تکنولوژی مدرن و استفاده متعدد از آن در محیط زیست بخصوص اکوسیستم های آبی سبب گشته تا علاوه بر انسان، سایرجانداران بویژه ماهی ها، همواره متاثر از حاشیه های ناشی از آن، از جمله اثرات امواج الکترومغناطیس منتشره از آنها باشند. لذا توجه به تاثیرات این امواج بر ماهی ها به عنوان مهمترین ساکنین محیط های آبی با جنبه های اقتصادی ضروری می باشد. به دنبال کاهش چشمگیر تولید ماهیان زینتی بویژه ماهی آنجل در استان زنجان و درخواست پژوهشی اداره کل شیلات این استان مبنی بر بررسی تاثیر امواج الکترومغناطیسی محیطی به عنوان یکی از گزینه های مطرح موثر بر روند کاهش تکثیر ماهی آنجل، تحقیق حاضر شکل گرفت. در این مطالعه از گوشی های تلفن همراه به عنوان منبع منتشر کننده امواج الکترومغناطیس با فرکانس900 مگا هرتز استفاده شد و تاثیر امواج مذکور بر شاخص های وزنی گناد و کبد، میزان هورمون GTH II و ساختار بافت گناد مولدین ماده و نر آنجل Pterophyllum scalare ، طی مدت ده روز و در 3 گروه آزمایشی شامل: شاهد( بدون دریافت امواج) ، تیمار 1 (روزانه 4 بار و هر بار 30 دقيقه در مجاورت تلفن همراه روشن و بدون مكالمه) و تیمار 2 (روزانه 4 بار و هر بار 30 دقيقه، در مجاورت تلفن همراه در حالت برقراری تماس) مورد بررسی قرار گرفت. در انتهای آزمون، زیست سنجی مولدین، خونگیری از ساقه دمی، سانتریفیوژ خون و جداسازی سرم، سنجش هورمون GTH II با روش رادیو ایمونواسی (RIA) ، تشریح، نمونه برداری از گناد، بافت شناسی به روش کلاسیک با رنگ آمیزی هماتوکسیلین-ائوزین، تهیه اسلاید های بافتی و مطالعه کمی و کیفی مقاطع توسط میکروسکوپ نوری انجام شد. در مولدین ماده، میانگین شاخص وزنی گناد و کبد و نیز میانگین میزان هورمون GTH II تیمار 2 که روزانه 4 بار و هر بار 30 دقيقه، در معرض تلفن همراه در حالت برقراری تماس قرار داشتند، بطور معنی داری بیشتر از گروه شاهد و تیمار 1 بود (05/0p<). در هیچیک از مولدین ماده این تیمار تخم ریزی صورت نگرفت و میزان آترزیا در بافت تخمدان این مولدین نسبت به سایر گروه ها بیشتر بود. در مولدین نر، میانگین شاخص وزنی گناد در مولدین تیمار 1 و 2 کمتر از گروه شاهد بودند. در حالیکه میانگین شاخص وزنی کبد در مولدین نر شاهد کمتر از تیمار 1و2 بود. همچنین میانگین میزان هورمون GTH II در مولدین نر تیمار 1 و 2 بطور معنی داری بیشتر از گروه شاهد بود. همچنین در بافت گناد مولدین نر در تیمار های 1 و 2 آنرمالیتی و تخریب بافتی وسیع در مقاطع لوله های اسپرم ساز مشاهده شد. نتایج نشان می دهد امواج الکترومغناطیسی ناشی از تلفن همراه با تاثیر بر شاخص های تولید مثلی ماهی آنجل ماده و نر، سبب کاهش توان تولید مثلی در هر دو جنس این ماهی می شوند. بنابراین توصیه می شود پیش از رعایت اصول تکثیر ماهی آنجل ( از جمله انتخاب مولدین سالم، فراهم نمودن مکانی در آکواریوم جهت چسبیدن تخم ها به آن، استفاده از آب با سختی حداکثر تا 10 dGH (dGH یا dH˚ ، واحد اندازه گیری سختی آب در سیستم آلمانی است و برای تبدیل آن به سیستم آمریکایی (ppm) ، که مرسوم تر است، باید عدد مورد نظر را در ضریب 9/17 ضرب نمود.) و pH بین 6 تا 7 و فراهم نمودن دمای 29 تا 30 درجه سانتی گراد برای القای تخم ریزی)، در جانمایی مکان کارگاه های تکثیر، حتی الامکان دورترین فاصله از دکل های مخابراتی در نظرگرفته شده و از بکاربردن وسایل الکترونیک منتشر کننده امواج الکترومغناطیسی بویژه تلفن همراه، در کارگاه تکثیر، خودداری شود.