چکیده
تالاب بين المللي انزلی در حاشیه جنوب غربی دریای خزر با ویژگیهای منحصربه فرد خود در برقراری توازن اکولوژیکی جانوران و پرندگان داراي جايگاه استراتژيك است. تالاب انزلی زیستگاه مناسبی برای تخم ریزی، تغذیه و پرورش لارو بسیاری از موجودات آبزی مانند ماهیان محسوب میشود. هدف از مطالعه حاضر بررسی روند تغییرات جوامع آبزیان طی اردیبهشت 1393 تا فروردین 1394 بوده است. براي سنجش درجة يوتريفيكاسيون تالاب از نمايه‌هاي كلروفيلa ، فسفر كل، ازت كل ،درصد اشباع اكسيژن و حد شفافيت استفاده شده است .آنالیز آب مطابق روش كار استاندارد(APHA. 2005) بود. جهت نمونه برداری های فيزيكي و شيميايي آب از روتنر استفاده شد. داده هاي حاصل از اين تحقيق نشان ميدهد در سال 1393 مقدار میانگین سالانه نيتروژن كل در ايستگاه هاي ده گانه برابر 519/0 ± 025/1 با حداقل 279/0 و حداكثر 187/3 ميلي گرم در ليتر بوده است. مقدار ميانگين فسفر كل بر حسب ميليگرم در ليتر برابر 137/0 با حداكثر 752/0 و حداقل 011/0 بود. مقدار ميانگين غلظت كلروفيل ă بر حسب ميكروگرم در ليتر برابر 4/47 با حداقل 6/0 و حداكثر 1/329 اندازه گيري شد. ميانگي دماي آب در كل تالاب انزلي 4/ 7 ± 2/19 با حداقل 5/9 و حداكثر 32 درجه سانتيگراد اندازه گيري شد .ميانگين سالانه مقدار pH دركل تالاب انزلي 60/0± 12/8 ميباشد. ميانگين مقدار سالانه اكسيژن محلول آب در سال 1393در مجموع مناطق چهارگانه تالاب انزلي6/2 ± 7/8 ميليگرم در ليتر بود. با توجه به نتايج حاصل همه مناطق تالاب انزلي به غير از منطقه غربي ( تالاب آبكنار) از نظر سطح تروفي در محدوده هايپرتروف ميباشد . بر اساس اين نتايج و با توجه شاخص هاي تروفي كلروفيل و عمق سكشي ديسك همه مناطق تالاب انزلي در حد هاپرتروف مي باشد.بر اساس غلظت كل نيتروژن و غلظت اكسيژن محلول كليه مناطق تالاب در محدوده يوتروف هستند. گروههای فیتوپلانکتونی نقش ویژه ای در کیفیت آب تالاب دارند. بررسی فیتوپلانکتون در 10 ایستگاه و از اردیبهشت ماه 1393 الی فروردین ماه1394 انجام شد. نمونه برداري فیتوپلانکتون با تیوپ(P.V.C) صورت گرفت براساس نتایج حاصله دراین بررسیها 91 جنس( 31، 12،36، 5، 3، 3 و1 جنس به ترتیب از شاخه های Bacillariophyta، Chlorophyta، Cyanophyta، Pyrrophyta، Euglenophyta،Chrysophyta ،Xanthophyta مورد شناسایی قرارگرفت. نتایج نشان داد که ایستگاه مرکز تالاب غرب با میانگین سالانه 20532304± 98330433 عدد در لیتر بیشترین تراکم را در مقایسه با سایر ایستگاهها دارا بوده است. شاخه های Cyanophyta و Bacillariophyta خصوصا جنس های Oscillatoria و Cyclotella درتمامی ایستگاههاغالب بوده است. بطورکلی میانگین تراکم فیتوپلانکتونی درتابستان بیش از سایر فصول و در پاییز کمترین مقدار بوده است. طبق بررسیها حداقل شاخص تنوع در ایستگاه مرکز تالاب غرب با میانگین سالانه 74/1 و حداکثر این شاخص با میزان 25/2 و 24/2 به ترتیب در ایستگاههای ورودی تالاب آبکنار و پاسگاه سرخانکل برآورد گردید مقایسه مطالعه حاضر با مطالعه فلاحی و همکاران( 1395 ) که طی بررسیهای اسفند 1389 تا بهمن 1390 صورت گرفت نشان می دهد که میانگین کل تراکم فیتوپلانکتون و تنوع شاخه های Bacillariophyta، Chlorophyta، Chrysophyta و Pyrrophyta افزایش یافته ولیکن تنوع شاخه Cyanophyta و Euglenophyta کاهش یافته است. طبق آنالیز آماری کروسکال والیس تراکم فیتوپلانکتون در ایستگاهها ، ماهها و فصول مختلف معنی دار بوده است ( p>0.05 ) . تراکم شاخه ها نیز با هم اختلاف معنی دار داشته اند( p<0.05 ). بررسی موجودات زئوپلانکتونی نیز در همان 10 ایستگاه بررسی فیتوپلانکتون صورت گرفت. نمونه برداری با تیوپ ( PVC ) و عبور از تور پلانکتونی 30 میکرون صورت گرفت . نمونه ها توسط میکروسکوپ اینورت مورد شناسایی و شمارش قرارگرفتند . طبق نتایج حاصله 72 جنس ) 1، 8، 4، 35، 15، 2، 1، 1، 1، 1 و3 ( به ترتیب از شاخه های Actinopoda، Rhizopoda، Ciliophora ، Rotatoria ،Arthropoda ، Gastrotricha، Mollusca ، Tardigrada، Nematoda ،Porifera وAnnelida)شناسایی شدند. نتایج نشان داد که که حداکثر میانگین سالانه تراکم زئوپلانکتونی با 9667± 12383 عدد در لیتر ایستگاه کومه شیجان و تراکم زئوپلانکتون در فصل تابستان بیش از سایر فصول بوده است. بطورکلی شاخه Rotatoria 59 درصد ، شاخه Rhizopoda 8 درصد، شاخه Ciliophora 30 درصد و فوق رده Copepoda 3 درصد از تراکم زئوپلانکتونی را تشکیل داده اند. طبق نتایج جمعیت زئوپلانکتون نسبت به مطالعات گذشته افزایش یافته است . طبق آنالیز آماری کروسکال والیس تراکم زئوپلانکتون در ایستگاهها ، ماهها و فصول مختلف معنی دار نبوده ( p>0.05 ) ولیکن شاخه ها با هم اختلاف معنی دار داشته اند( p<0.05 ). بررسی موجودات بنتیکی نیز در همان 10 ایستگاه مطالعات قبلی و با سه تکرار توسط گراب Van Veen Grab با سطح مقطع 400 سانتي متر مربع طی سال 94-1393 بمدت یکسال بطور ماهیانه انجام شد. یک نمونه از رسوبات در هر ایستگاه برای تعیین در صد محتوای مواد آلی و دانه بندی جمع آوری شد. 14 گروه از کفزیان در تالاب انزلی شناسایی شدند که دو خانواده Chronomidae و Tubificidae از نظر فرا وانی و پراکنش فون غالب بوده اند. بیشینه و کمینه فراوانی کفزیان در ایستگاههای بترتیب سیاه درویشان با 8/1119±609 و ایستگاه کومه آقاجانی با 2/20±16 عدد بر متر مربع بدست آمد. ذرات سیلت و رس در اکثر ایستگاهها بیش از 85 در صد از ترکیب دانه بندی رسوبات بستر تالاب را شامل می شوند. البته ایستگاه 5 دارای کمترین درصد سیلت (92/27 ±21/72) و ایستگاه ورودی تالاب غرب ( سپاه آبکنار) با 08/3 ±32/93 درصد، بیشترین مقدار سیلت را در بافت رسوبات خود داشته است. بر اساس آنالیز CCA درصدمواد آلی ( %TOM) و دانه بندی رسوبات بستر بر فراوانی شیرونومید تاثیر گذار بوده و فراوانی توبیفیسیده ها وکل کفزیان متاثرازاین عوامل نبوده اند . تشدید روند یوتروفی شدن تالاب روی زیستمندان آن تاثیر گذار است بطوریکه کفزیان تالاب در غالبیت دو گروه Chironomidae و Tubificidae محدود گشته است. روند رو به تزاید فرا غنی شدن تالاب موجب گردیده که از تنوع و میزان فون کفزیان تالاب کاسته شده است .