چکیده
دریاچه سد وحدت (سد مخزنی کرد کندی) با موقعیت جغرافیائی 37 درجه و 59 دقیقه عرض شمالی و 46 درجه و 55 دقیقه طول شرقی در فاصله 75 کیلومتری شرق تبریز در استان آذربایجان شرقی واقع شده است . هدف از احداث این سد ، ذخیره سازی حدود 6 میلیون متر مکعب آب رودخانه اوجان چای جهت مصارف کشاورزی منطقه می باشد . این تحقیق جهت مطالعه افزایش تولید درمنبع آبی پشت پشت سد وحدت صورت گرفته و عوامل زیستی و غیر زیستی دریاچه همچون خصوصیات فیزیکی و شیمیائی آب ، پلانکتونها، کفزیان، ماهی شناسی و خصوصیات بستر مورد بررسی قرار گرفت. با توجه مساحت دریاچه و نزدیکی ایستگاهها به یکدیگر ، رودخانه ورودی و مصب بعنوان یک ایستگاه و دریاچه بعنوان ایستگاه دوم تعیین گردید. 42 جنس از پنج شاخه فیتوپلانکتونی شناسایی شدند که سیانوفیتا با 59 درصد ، بیشترین فراوانی و کلروفیتا با 5/21 درصد مقام دوم را داشتند. بيشترين فراوانی و تنوع زئوپلانكتوني مربوط به شاخة Rotatoria ، به میزان 9/50 درصد و در فصل بهار بوده است که بدلیل دارا بودن اسيدهاي چرب امگا 3 ، مورد تغذیه ماهیان و لاروهای آنها قرار می گیرند. پس از Rotatoria مژه داران بیشترین فراوانی را بخود اختصاص دادند. در خصوص کفزیان این دریاچه نیز لازم بذکر اینکه در دو مرحله نمونه برداری در زمستان ۸۹ و بهار 90 ، غالبیت با توبيفيسيده بود که میانگین زیتوده در زمستان 89 با 034/0گرم ( 35/84 عدد درمترمربع ) و در بهار 90 میانگین زیتوده 42/0 گرم ( 7/143 عدددرمترمربع) برآوردگردید. بررسی ماهی شناسی حاکی از غالبیت ماهی حوض طلایی با فراوانی 42 درصد و پس از آن، کپور نقره ای با فراوانی 38 درصد تعیین گردید. بطورکلی تنوع گونه ای ماهیان این دریاچه شامل یک گونه (5/12 درصد) مروارید ماهی معمولی بومی ایران و تعداد 7 گونه (5/87 درصد) شامل ماهی حوض رنگی، حوض نقره ای، کپور معمولی فرم پرورشی، ماهی تیزکولی، کپور نقره ای (فیتوفاگ)، کپور سرگنده (بیگ هد) و کپور علفخوار از گونه های غیربومی ایران و منطقه میباشند . شرایط دمائی یکی از مهمترین فاکتورهای محیطی جهت پرورش ماهی محسوب می شود. در حال حاضر در دریاچه پشت این سد ماهیان گرمابی پرورش داده میشوند. دمای مناسب رشد این ماهیان بایستی بين 30 – 15 درجه سانتيگراد باشد. براساس اطلاعات ایستگاه سینوپتیک بستان آباد ، درجه حرارت منطقه مورد مطالعه دریاچه سد وحدت تنها در چهار ماه از سال (از خرداد لغایت شهریورماه) بیش از 15 درجه سانتی گراد بوده و در این مدت زمانی برای پرورش ماهیان گرم آبی مناسب است. برودت هوا در منطقه بستان آباد به اندازه ای است که سالانه حدود 6/124 روز احتمال یخبندان وجود دارد. بنابراین پرورش ماهیان گرمابی در اين دریاچه با محدودیت شدید دمایی مواجه بوده و تنها در دوره كوتاهي از سال ، از اواسط بهار تا پایان تابستان شرایط نسبتا مطلوبی برای پرورش ماهیان گرمابی حاکم می باشد. بر اساس مساحت میانگین دریاچه ، توان تولید ماهی فیتوفاگ 34/2 تن و توان تولید ماهی بیگ هد 73/1 تن و مجموعا 77/4 تن برآورد می گردد . بنابراین با فرض میانگین وزن 20 - 15 گرم برای بچه ماهیان ، تعداد 10000 قطعه بچه ماهی فیتوفاگ و تعداد 7500 قطعه بچه ماهی 17 گرمی بیگ هد مورد نیاز باشد . با توجه به اینکه میزان و تنوع فون کفزیان در این دریاچه در حد پائینی قرار دارد ، افزایش تولید ماهی کپور یا هر نوع ماهی کفزی خوار دیگری مستلزم غذادهی دستی می باشد. علاوه بر وجود شرایط مساعد شیمی آب برای پرورش آبزیان ، با توجه به محدودیت حجم آب در تابستان و دمای مناسب ماهیان گرمابی در بهار و پاییز می توان در منطقه تاج سد که غالبا ارتفاع آب 10 – 5 متر می باشد ، برای پرورش ماهی کپور ، بیگ هد و فیتوفاگ اقدام به استقرار قفس پلی اتیلنی ( HDPEC ) متعارف در دنیا با حجم750 مترمکعب و به ازای هر قفس 1000-800 قطعه ( 60 درصد فیتوفاگ،20 درصد بیگ هد و 20 درصد کپور ) با ظرفیت تولید 5-4 تن نمود . ابعاد مناسب نیز عبارتست از قفس با سطح مقطع دایره ای به قطر 30-25 متر با ارتفاع 5 متر و به تعداد 10 قفس که با غذ دهی دستی و تامین بخشی از غذای مورد نیاز در طول دوره پرورش با تولیدات طبیعی قابلیت پرورش ماهی در این منبع آبی وجود دارد. البته زمینه های گردشگری و تفرجگاهی از جمله گزینه های دیگری است که امکان آن دور از ذهن نیست و میتوان در کنار پرورش ماهی در قفس امکانات مذکور را بتدریج طراحی و اجرایی نمود.