چکیده
هدف از اجرای این پروژه دستیابی به مجموعه ای از تدابیر، سیاست ها، دستورالعمل ها و روش هایی است که برای تضمین بهره برداری و پیشگیری از آثار سوء احتمالی فعالیت های اجرایی و عملیاتی بر سلامت کارکنان، سلامت ماهیان و محیط زیست در پایلوت تحقیقاتی تولید ماهی قزل آلای رنگین کمان عاری از عوامل بیماری زای خاص (SPF) Specific Pathogen Free در مرکز تحقیقات ماهیان سردآبی- تنکابن بود. این پروژه بر پیاده سازی امنیت زیستی مبتنی بر 1) نظام مدیریت سلامت، ایمنی و محیط زیست Health, Safety and Environment (HSE)، با هدف ارائه روشی هدفمند برای اطمینان از شناسایی دقیق خطر های محیط کار در زمینه های بهداشت، ایمنی و محیط زیست و حذف و کنترل مؤثر خطرات؛ 2) تجزیه و تحلیل خطر و کنترل نقاط بحرانی Hazard Analysis and Critical Control Points (HACCP) به عنوان یک سیستم کنترل ایمنی؛ 3) اقدامات بهینه بهداشتی و آبزی پروری Good Aquaculture Practices & Good Health Practices (GAP/GHP) از طریق ممیزی های داوطلبانه در روند تولید، حمل و نگهداری ایمن ماهی در حد امکان جهت به حداقل رساندن خطرات آلودگی در پایلوت تحقیقاتی قزل آلای رنگین کمان عاری از عوامل بیماری زای خاص (SPF) تأکید داشته است. اقدامات بهداشتی از مهمترین بخش های مدیریتی است که بهبود و ارتقاء شاخص های آن، منجر به افزایش تندرستی در آبزیان، کاهش هزینه ها و در نهایت توسعه پایدار می شود. شاخص های بهداشتی مد نظر این پروژه شامل: ماهی سالم، تأمین شده از مراکز معتبر و تحت نظارت و کنترل سازمان دامپزشکی کشور، آب سالم و با کیفیت، غذای سالم و مناسب، اشخاص سالم، چکمه و لباس کارکنان، ابزار و وسایل صید، ، ابزار و وسایل مورد نیاز ضد عفونی کننده دیوارها و سطوح سالن، داروها و مواد شیمیایی و ضد عفونی کننده ها، وسایل حمل و نقل ماهی بودند. از مهمترین بخش های حیاتی امنیت زیستی، زیرساخت ها می باشند که در این پروژه شامل سالن نگه داری مولدین با 60 حوشچه گرد بتنی 3000 لیتری و سالن تکثیر با چهار حوضچه نگه داری مولدین آماده تخم کشی و اسپرم گیری، اتاق مخصوص انکوباتورهای طبقه ای جهت نگهداری تخم لقاح یافته، حوضچه های گرد فایبر گلاس 3000 لیتری در سالن تکثیر جهت نگه داری بچه ماهی های تولیدی، انبار نگه داری غذای ماهی و دارو با تهویه مناسب، حمام، اتاق استقرار کمد لباس و تعویض لباس کارکنان، حوضچه ضد عفونی کننده ورودی به سالن، رو شویی، اتاق استقرار کامپیوتر و ثبت اطلاعات مجهز به دوربین مدار بسته، اتاق نگهبانی، اتاق دستگاه های سرد کننده آب، دو حلقه چاه با دبی آب 12 لیتر بر ثانیه جهت تأمین آب، اتاقک ازن و دستگاه ازن زن، دو حوضچه بزرگ ذخیره آب ازن زده، دو برجک جهت اکسیژن رسانی آب، منبع خروجی آب، حصار کشی محوطه با فنس، دو گودال جهت مدفون سازی ماهیان تلف شده، حوضچه های ضد عفونی کننده ابزار و وسایل صید، حوضچه ضدعفونی چرخ ماشین، بودند. نتایج این پروژه با استفاده از تلاقی 502 مولد ماده و 206 مولد نر، تولید 42 کیلوگرم تخم دارای قطر تقریبی 1/5 میلی متر و 12 عدد تخم در هر گرم، با زنده مانی 51% و تلفات 49% و تولید 73000 بچه ماهی با 5/9% تلفات از مرحله هچ تا وزن یک گرم بود. مضافاً بر این که از زمان استقرار پیش مولدین در سالن نگه داری تا پایان تولید لارو و بچه ماهی، هیچ گونه بیماری میکروبی اخطار کردنی از طریق نمونه برداری های دوره ای توسط سازمان دامپزشکی کشور گزارش نگردید. این نتایج نشان دهنده موفقیت در برقراری سیستم ایمنی زیستی در پایلوت تولید قزل آلای رنگین کمان عاری از عوامل بیماری زای خاص از طریق انجام نظارت و پایش مستمر و رعایت اصول بهداشتی جهت به حداقل رساندن و حذف احتمال ورود و انتشار عوامل بیماری زای خطرناک، تشخیص سریع آلودگی های احتمالی به عوامل مهاجم بیماری زای قابل انتقال از طریق آب، ماهیان، ناقلین، حاملین، غذای ماهی، افراد، وسایل حمل و نقل و سایر عوامل محیطی قابل ورود به پایلوت تحقیقاتی SPF، کنترل گسترش آنها و ریشه کن کردن عامل بیماری زای مربوطه می باشد.