چکیده
این تحقیق به منظور شناسايی و بررسی تنوع زيستی ماهیان و ساختار جوامع زئوپلانکتون ی سد آزاد سنندج به منظور فعالیت هاي شیلاتی در استان کردستان از تابستان سال 1394 لغایت بهار سال 1395 انجام شد . نمونه برداری ماهیان در 3 ایستگاه به صورت فصلی و بوسیله دام گوشگیر به صورت انتظاری انجام گردید. همچنین از روش Electrofishing در نمونه برداری از رودخانه کوماسی به منظور مقایسه دریاچه پشت سد و رودخانه استفاده گردید. نمونه برداري زئوپلانکتون در 5 ایستگاه به صورت فصلی توسط تور پلانكتون 50 میکرون با قطر دهانه 36 سانتي متر صورت گرفت. در مجموع تعداد 1057 عدد ماهی متعلق به 12 گونه صید گردید که بیش از 80 درصد آن در دریاچه پشت سد صید شدند. خانواده کپورماهیان با دارا بودن 11 گونه از بیشترین تنوع گونه ای برخوردار بود و فقط گونه Oxynoemachilus kurdistanicusمتعلق به خانواده سگ ماهیان جویباری می باشد. به لحاظ فراوانی 99 درصد جمعیت ماهیان متعلق به خانواده کپورماهیان بودند. بررسی شاخص تنوع گونه ای شانون در دریاچه پشت سد آزاد و رودخانه کوماسی نشان داده که اختلاف معنی داری از نظر آماری وجود نداشته (05/0P>) ولی مقدار آن در رودخانه کوماسی اندکی بیشتر از دریاچه پشت سد با میانگین 32/0± 11/1 بوده است. شاخص تنوع در فصول مختلف نمونه برداری در دریاچه پشت سد آزاد دارای تغییرات بوده که در فصل تابستان با سایر فصول سال از اختلاف معنی داری برخوردار بود (05/0P<). در بین گونه های ماهیان شناسایی شده در دریاچه پشت سد و رودخانه کوماسی گونه های Cyprinus carpio و Hypophthalmichthys molitrix از اهمیت اقتصادی برخوردارند. نمونه های ماهیان در اکوسیستم دریاچه پشت سد به طور معنی داری سنگین تر و بزرگتر از نمونه های زیستگاه رودخانه ای بودند . همچنین اندازه و وزن افراد جمعیت ساکن در زیستگاه دریاچه ای پشت سد بطور معنی داری بالاتر از جمعیت ساکن در زیستگاه رودخانه ای مشاهده گردید ( X2 – test (p<0.001)). در بررسی زئوپلانکتون 21 گونه زئوپلانکتون از گروه هولوپلانکتون و 3 گونه مروپلانکتون شناسایی شد. نتایج نشان داد که جمعیت زئوپلانکتون در پاییز 3276 عدد در متر مکعب بود که نسبت به سایر فصول کمتر بود. در زمستان تراکم افزایش داشت و در بهار به بیشترین میزان رسید. در همه فصول Rotifera بیشترین تراکم زئوپلانکتون را تشکیل داد. تغییرات مکانی زئوپلانکتون نشان داد که بیشترین تراکم به ترتیب در ایستگاه های 5، 4، 2، 3 و 1 بود. تراکم و زی توده زئوپلانکتون در ایستگاه های 1 و 5 تحت تاثیر Rotifera ولی در ایستگاه های 2، 3 و 4 بیشترین تراکم مربوط به Rotifera بوده ولی زی توده تحت تاثیر دو گروه Cladocera وCopepoda قرار داشت. در این بررسی Rotifera علاوه بر تراکم بالا، با داشتن 13 گونه تنوع بیشتری نیز داشته است. با توجه به تنوع گونه ای ماهیان و با اهمیت اقتصادی و صید ورزشی، وسعت و میزان حجم آب آن، در بهره برداری تولیدات طبیعی و شیلاتی از پتانسیل اقتصادی- اجتماعی مطلوبی برخوردار بوده و تنوع زیستی فون ماهیان و وضعیت زئوپلانکتون سد در جهت بهره برداری شیلاتی آن کمک موثری می‌نماید.