چکیده
مخازن سدها، از بین آبهاي شيرين، دارای اهميت بسيار زيادي براي اهداف تولید انرژی، کشاورزی وتوسعه ملي مي باشند. یکی از جنبه هاي مهم، پیش بینی اثرات زیست محیطی احداث یک سد خصوصاً پیش بینی کیفیت آب مخزن پس از بهره برداري می باشد. این مطالعه در سال 1395 با هدف ارزیابی وضعیت فعلی و تعیین پتانسیل کیفی دریاچه (کیفیت آب و رسوب) سد سیمره واقع در استان ایلام به منظور برآورد پتانسیل آبزی‌پروری در حد ظرفیت زیستی قابل بهره برداری آن انجام شده است. یک ایستگاه در ابتدای ورود رودخانه سیمره به دریاچه، و یک ایستگاه بعد از سد سیمره و 3 ایستگاه در درون دریاچه بر مبنای سه بخش بالایی، میانی و بخش نزدیک محدوده ی تاج سد تعیین گردید. کلیه پارامترهای فیزیکی، شیمیایی و کیفی آب طبق روش های استاندارد نمونه برداری و اندازه گیری گرديد. به منظور تعیین کیفیت آب از شاخص (WQI)، استفاده شده است. ایستگاه ورودی (1) با کم¬ترین مقدار شاخص کیفیت (82/51) در محدودۀ کیفیت متوسط و سایر ایستگاه¬ها در محدودۀ کیفیت نسبتا خوب طبقه بندی می شوند. میانگین DO در ایستگاه های دریاچه برابر mg/l 2/8 می باشد و مقادیر DO در تمام ایستگاه ها در حد مطلوب می باشد. در این تحقیق تغییرات شرایط دمایی آب مخزن سد سیمره در یک بازه زمانی 9 ماهه (1395) مورد ارزیابی قرار گرفت. در مطالعه رسوبات به صورت فصلی و به منظور شناسایی و تعیین تراکم ماکروبنتوزها، نمونه برداری توسط نمونه بردار (گراب مدل ون ویین با سطح پوشش 0625/0 مترمربع) انجام شد. یک تکرار نمونه برداری نیز برای تعیین درصد مواد آلی (TOM) و آنالیز دانه بندی (GSA) استفاده شد. مقادیر شوری، هدایت الکتریکی و TDS نشان می دهد که آب دریاچۀ سد سیمره جزء آب های شیرین محسوب می شود. دامنۀ BOD5 در این مطالعه برابر mg/l 15- 32/0 می باشد ولی با توجه به این که میانگین این فاکتور برابر mg/l 046/4 شده است، می توان آب دریاچه سیمره را در حد آب های تمیز دانست. مقادیر COD درمحدودۀ مجاز و همچنین در محدودۀ سایر منابع آبی قراردارند. ایستگاه (1) دریاچه سیمره مقادیر TN و TP بالا داردکه می تواند به دلیل بارندگی و روان آبهای تشکیل شده از آن باشد. ولی در عین حال شواهد زیستی مانند کلروفیل a حاکی از مزوترف بودن دریاچه است. نتایج نشان می دهند که در ماههاي سرد سال دامنه تغييرات دما در عمق مخزن سد سیمره بسیار کم است، اما بتدريج با گرم شدن هوا لايه بندي در مخزن شكل مي گيرد و در فصل تابستان به طور میانگین اختلاف دماي لايه سطح آب با لايه هاي عمقي مخزن به حدود 14 درجه سانتي‌گراد مي رسد و مخزن بشدت لايه بندي مي‌شود. از نظر تنوع موجودات بنتیک، شاخص تنوع شانون در ایستگاه¬های مختلف (35/2-52/1) تعیین شده است که کمترین مقادیر مربوط به ایستگاه های 4و3 و بیشترین میزان شاخص مربوط به ایستگاه 5 درخروجی دریاچه می‌باشد. نتایج نشان‌دهنده پایین بودن تنوع جمعیت ماکروبنتوزی در رسوبات ایستگاه های مورد مطالعه است. میانگین کل در 4 فصل نمونه برداری و 5 ایستگاه، 154 فرد در متر مربع می‌باشد که در مقایسه با میانگین فراوانی ماکروبنتوزهای سایر منابع آبهای داخلی کم است. طبق نتایج آزمون خوشه ای، ایستگاه 5 در خروجی دریاچه، به دلیل تفاوت در ترکیب گونه ای و فراوانی بالاتر نرم تنان و کرمهای پهن از سایر ایستگاه ها با کمترین تشابه متمایز شده است و در بین ایستگاه ها تنوع بیشتری را نشان می دهد. کمترین تعداد ماکروبنتوزها در ایستگاه های 3 و 4 با بیشترین مقادیر درصد مواد آلی و سیلت –کلی مشاهده شده است. فراوانی و تنوع بیشتر ماکروبنتوزها در بالادست مخزن (ایستگاه 1) و کاهش آن به سمت ایستگاه های داخل مخزن، بدلیل تغییر ماهیت منبع آبی از حالت جاری به ساکن است که با افزایش عمق، انباشتگی مواد حمل شده و مواد آلی همراه است. این را می‌توان در حضور لاروهای Chironomous و Tubifex بخصوص در ایستگاه های 3 و 4 و کاهش تعداد تاکسون‌ها را از ایستگاه 1 تا ایستگاه 4 مشاهده کرد. نتایج شاخص های کیفیت رسوبات بر اساس جانوران بنتیک کاملاً بیانگر وضعیت نامناسب کیفی رسوبات بوده است که به دو دلیل یکی فراوانی بسیار اندک جانوران بنتیک و دوم حضور غالب گونه های مقاومی از خانواده های Tubificidae و Chironimidae در جمعیت بنتیک این مطالعه است. فون كفزي واقع در درياچه بسيار فقير مي باشد زيرا بسياري از پديده هاي ليمنولوژيك و توليدات در آبها ارتباط مستقيمي با عوارض ريخت شناسي حوزه آبخيز دارند و توليد بنتوز در درياچه هاي مصنوعي اغلب كمتر از درياچه هاي طبيعي است.