ارزیابی مدیریت ژنتیکی در کارگاههای تکثیر و پرورش ماهیان گرم آبی جنوب
جنوب غرب ایران
سید رضا سید مرتضایی
با همکاری :الهام جرفی ـ امیر جافریان
خوزستان ـ اهواز
مرکز تحقیقات آبزی پروری جنوب کشور
بخش فن آوری زیستی
شماره ثبت
1559/84
وزارت جهاد کشاورزی
سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی
مؤسسه تحقیقات شیلات ایران ـ مرکز تحقیقات آبزی پروری جنوب کشور
چکیده
بخش مهمی از فعالیت های پرورشی شیلات ایران مربوط به پرورش ماهیان گرم آبی می باشد که اساس آن را کپور ماهیان چینی به نام های کپور معمولی، کپور علفخوار، کپور نقره ای، و کپور سرگنده تشکیل می دهد. این کپور ماهیان در تفریخگاه ها براحتی به تعداد فراوان و هزینه کم بارور گشته، تخم ریزی می کنند و سپس بچه ماهیان در اختیار مزارع پرورشی یا آبهای طبیعی قرار می گیرند. به طور کلی، صنعت کشت کپور ماهیان در چهار استان گیلان، خوزستان، مازندران و گلستان گسترش دارد. در سال 1349 ، شیلات ایران تحقیقات کشت کپور ماهیان را در استان گیلان توسط متخصصین رومانی به صورت تجاری آغاز کرد.
تولید بچه ماهیان کپور به 114 میلیون قطعه در سال1382 افزایش یافته که سهم شیلات در تولید این بچه ماهیان فقط 15 درصد است. تعداد 20 هچری خصوصی در سطح کشور بیش از 85 درصد بچه ماهیان را تولید می کنند. در سالهای اخیر به دلیل فقدان مدیریت مناسب و هدفمند در ارتباط با مولدین، عوارضی همچون پدیده همخونی مشاهده شده است که نشان از وضعیت نامطلوب جمعیت مولدین در هچریها دارد. از آثار دیگر این پدیده رشد کم، کاهش تعداد عملیات تکثیر، بدشکلی، افزایش بیماری و تلفات در بچه ماهیان می باشد.که در مراکز تکثیر کشور قابل مشاهده است در این بررسی به دلیل دخالت مستقیم مدیران کارگاهها و تکنسین ها در امر انتخاب، نگهداری و تکثیر مولدین و در نتیجه، ضرورت اجرای برنامه ای هدفمند در ارتباط با مدیریت ذخایر مولد مدیریت ژنتیکی در مراکز تکثیر و پرورش ماهیان گرم آبی جنوب و جنوب غرب کشور مورد ارزیابی قرار گرفته است. ابتدا پس از جمع آوری آمار کارگاههای تکثیر و پرورش، پرسشنامه هایی تکمیل گردید مبنی بر اینکه مدیران کارگاهها چه معیارها و فاکتورهایی در انتخاب و حذف مولد و مدیریت مولدین در کارگاههای خود اعمال می کنند. بطور کلی ، در این بررسی فقط 5 تفریخگاه در دو استان خوزستان و فارس وجود دارد.
نتایج نشان داد که فقط 10 درصد مدیران و پرسنل کارگاههای تکثیر دارای سواد کارشناسی و تکنسین هستند آنها مولدین اولیه خود را از استان مازندران تهیه کرده اند و در صورت کمبود از سایر کارگاههای تکثیر یا کارگاههای پرورش مولدین خود را تهیه می کنند.
همچنین این که فقط 50 درصد مخاطبین ما از داروی بیهوشیMS222 جهت کاهش استرس استفاده
می نمایند و انتخاب و حذف مولدین فقط بر اساس شکل ظاهری (طول، رنگ و شکل بدن) انجام می گیرد.
50 درصد مخاطبین ما نسبت جنسی 2 نر به 1 ماده را اعمال می کنند و 80 درصد کارگاههای پرورشی نواقص را در ماهی فیتو فاگ مشاهده کرده اند.
Ne(ضریب تولید مثل موثر) در کارگاههای تکثیر و پرورش 200-10 مشاهده گردید. توصیه می شود برای تکثیر از مولدین سالم، سریع الرشد، مقاوم به بیماری و باروری بالا استفاده شود همچنین تعداد مناسب مولد در هر بار عملیات تکثیر رعایت گردد (تا حد ممکنNe افزایش یابد) و لازم است مدیریت ژنتیکی هماهنگی در تمام هچریهای ایران اجرا گردد.
کلمات کلیدی: ماهیان گرم آبی (کپور معمولی، کپور علفخوار، کپور نقره ای، کپور سرگنده)ـ کارگاههای تکثیر و پرورش مدیریت مولدین ـ ضریب تولید مثل موثر