چکیده
مهمترین و تنها گونه پرورشی استان تهران ماهی قزل آلای رنگین کمان با نام علمی (Oncorhynchus mykiss) است. همگام با توسعه آبزی پروری، بیماریها بروز و ظهور بیشتری پیدا کرده اند و این صنعت روز بروز شاهد بروز یا شیوع بیماریهای بیشتری است، بویژه واردات بی رویه تخم چشم زده ی این ماهی سبب بحرانی تر شدن موضوع شده و نه تنها سبب خروج ارز از کشور بلکه سبب ورود عوامل بیماریزا به داخل کشور و شیوع بیماری های خطرناک ویروسی شده است، لذا لازم است جهت توسعه پایدار این صنعت، عوامل خطر شناسایی و مدیریت شوند. این پروژه با هدف شناسایی عوامل خطر محیطی و مدیریتی موثر در بروز بیماری های ویروسی در مرکز مورد مطالعه و در راستای تعیین میزان اثر گذاری عوامل محیطی و مدیریتی مورد مطالعه در بروز بیماری و نیز ارائه دستورالعمل ها و مدل های علمی و کاربردی جهت کاهش مخاطرات، از فروردین سال 96 تا پایان خرداد ماه سال 97 در مزرعه تکثیر و پرورش قزل آلا، شرکت قزل باران، در 40 کیلومتری شمال شهر فیروزکوه و 5 کیلومتری بخش ارجمند در روستای شادمهن با ظرفیت اسمی تولید 30 میلیون تخم چشم زده، اجرا شده است. بدین منظور متوسط روزانه پارامتر های pH، اکسیژن، Co2، No2، درجه حرارت و نیتروژن ثبت گردید. همچنین نمونه گیری از کلیه محموله های تخم چشم زده وارد شده از کشور اسپانیا در سال 1396 پس از شروع شنای فعال و جذب کیسه زرده لارو برای انجام RT-PCR بعمل آمد. به طور متوسط 2 بار در ماه از مزرعه بازدید بعمل آمد که در هر بازدید کلیه اقدامات بیوسکیوریتی توصیه و انجام می گردید. آزمایش های ویروس شناسی، باکتری شناسی، انگل شناسی و قارچ شناسی در مزرعه و آزمایشگاه مورد تایید سازمان دامپزشکی کشور انجام شد. همچنین مشاهدات بالینی، ماکروسکوپی و میکروسکوپی، بررسی کلیه عوامل مدیریتی تولیدی و بهداشتی و نیز بررسی کلیه عوامل فیزیکی و شیمیایی موثر در بروز بیماری های ویروسی انجام شد. در مشاهدات بالینی از ماهی ها، کم اشتهایی، تجمع در حاشیه استخر و خروجی، کاشکسی، اگزوفتالمی یک و دوطرفه، ملانوز، اولسرهای پوستی، هموراژی در ناحیه بطنی و چشمی، پتشی در ناحیه بطنی، کست مدفوعی، تلفات بالا و تعداد زیادی از ماهیان در حال مرگ دیده شد. pH و Co2 آب مزرعه بالا بود. نتیجه بررسیهای آزمایشگاهی، مثبت اعلام شدن نمونه بچه ماهیهای قزل آلا از نظر داشتن ویروس IHN از طرف مرکز ملی تشخیص، آزمایشگاه های مرجع و مطالعات کاربردی (CVL) وابسته به سازمان دامپزشکی کشور بود که موجب تلفات حدود 80% بچه ماهی های حاصل از تخم های چشم زده وارداتی آخرین محموله شد. این بیماری در حالی اتفاق افتاده که اقدامات بیوسکیوریتی در مزرعه در خصوص شناسایی و رفع عوامل خطر انجام شده بود. لذا بنظر می رسد که آلودگی تخم های وارداتی منشاء بروز بیماری IHN در این مزرعه بوده است. البته حمله شب هنگام سمور آبی به حوضچه های مولدین نر و ماده در نوروز سال 1396 نیز موجب تلفات سنگین شد. سمور های آبی خود نیز می توانند موجب انتقال بیماری از سایر مزارع به این مزرعه شده باشند. همچنین بی توجهی پرسنل و یا بی دقتی آنها در رفت و آمدهای روزانه یا هفتگی در بین مزارع دیگر و نیزخودرو حمل و نقل که ضدعفونی مناسب خودرو و تانکر نشده باشند می تواند باعث انتقال بیماری از مزارع دیگر شده باشد.