چکیده
این پژوهش طی سال های 1395 (نیمه دوم) و1396 (نیمه اول) در کلیه مراکز تکثیر و پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان منتخب طرح کلان تولید ماهیان قزل آلاي عاری از بیماری های خاص (SPF) به منظور ارزيابي شاخص هاي بهداشتي و ايمني زيستي در حمل و نقل و جابجايي ماهيان و تخم چشم زده، در پايلوت تحقيقاتي توليد قزل آلاي عاري از بيماري خاص در تنکابن انجام شد . این بررسی در قالب برنامه زمانی منظم و به صورت ماهیانه و مستمر به مراکز موردنظر با انجام دقیق دستورالعمل های مربوطه و ثبت اطلاعات پرسشنامه ایی که برای این منظور تهیه شده بود صورت گرفت. به منظور اطمینان از عاری بودن مولدین اننخابی از مزارع منتخب علاوه بر اخذ گواهی های بهداشتی از سازمان دامپزشکی کشور، آزمایشات ویروسی در پژوهشکده آبزی پروری آبهای داخلی کشور (انزلی) بعنوان مرجع آزمایشات ویروسی ماهیان موردتایید سازمان OIE با کشت ویروسی بر روی تیره های سلولی خاص مربوطه نیز صورت گرفت و مراکز با احتمال آلودگی شناسایی شدند. از 5 مرکز بررسی شده 1 مرکز به ویروس IPN و 1 مرکز به ویروس IHN آلوده بودند.تمامی عوامل خطر مدیریتی و محیطی با اهمیت بالا در تمامی مراکز بخصوص 2 مرکز آلوده ویروسی مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفت و ازلیست مزارع منتخب طرح کلان خارج گردید. تاثیر عوامل مختلف مدیریتی برمیزان مشکلات تولید و تلفات مراحل مختلف ماهیان در هر یک از مزارع محاسبه گردید. بررسی ارزیابی خطر در مزارع آلوده ویروسی نشان داد که عدم رعایت امنیت زیستی ، واردات تخم چشم زده خارجی به مزرعه و نیروی انسانی غیر مجرب به عنوان نقطه بحرانی(Critical) ارزیابی خطر عوامل مدیریتی محسوب می گردد. لذا پیشنهاد می شود ضمن بازنگری کلی در شرایط و ضوابط صدور مجوزها و تمدید مجوزهای بهره برداری و بهداشتی نسبت به الزام قانونی در رعایت بکارگیری سخت افزاری و نرم افزاری و بهینه سازی سیستم های حفاظت زیستی و پیاده سازی صحیح آن در این مراکز توسط دستگاه های مرتبط از قبیل سازمان نظام مهندسی کشاورزی ، سازمان نظام دامپزشکی و سازمان های شیلات ایران و دامپزشکی کشور درجهت حفظ تولید و ارتقای تولید پایدار اقدام لازم صورت گرفته و گذراندن دوره های آموزشی تخصصی کاربردی در زمینه های یاد شده بالا برای کارشناسان و صاحبان مزارع برای اخذ مجوزهای مربوطه اجباری اعلام شود . ضمن آنکه اجرای دستورالعمل های امنیت زیستی در جهت نقل و انتقالات مولدین و بچه ماهیان در سطح کشور مورد رعایت و اجرای دقیق قرار گیرد.