چکیده
آبزی پروری در استان کهگیلویه و بویر احمد به بیش از 10000 تن در سال رسیده است که نشانه عظم و تلاش مسئولین و مردم استان برای نیل به خودکفایی است. مهمترین و تنها گونه پرورشی استان ماهی قزل آلای رنگین کمان پرورشی با نام علمی Oncorhynchus mykiss است. اما، در این استان مثل سراسر جهان، همگام با توسعه آبزی پروری، بیماریها نمود بیشتری پیدا کرده اند و این صنعت روز بروز شاهد بروز یا شیوع بیماریهای بیشتری است. واردات بی ضابطه تخم نیز سبب بحرانی شدن بیشتر موضوع شده و نه تنها سبب خروج ارز بلکه محتملاً سبب ورود عوامل بیماری زا بداخل کشور شده است. نامشخص بودن هویت ژنتیکی، سلامت و رشد در ماهی قزل آلای پرورشی در کنار واردات و کم توجهی به اصول بهداشتی یا کم آگاهی کارگاهها به این اصول به این صنعت صدمه زده است. در هر حال این صنعت در مرز رشد و بحران قرار دارد و شایسته بود به جهت توسعه پایدار این صنعت، عوامل خطر شناسایی و مدیریت شوند. این پروژه با هدف شناخت و پایش عوامل خطر آفرین محیطی و مدیریتی در بروز بیماری های ویروسی و در راستای دستیابی به راهکارهای اصولی برای حل مسئله و چالشهای پیش روی صنعت تکثیر و پرورش قزل آلای رنگین کمان از سال 94 الی 96 بمدت 1 سال و 6 ماه در مرکز تحقیقات ژنتیک و اصلاح نژاد ماهیان سردآبی یاسوج انجام شد. در طی این پروژه با تناوب ماهانه داده های موثر بر سلامت، رشد و بیماری آبزیان ثبت و مورد تحلیل قرار گرفت. عوامل عمده محیطی مثل اکسیژن محلول، pH، نیترات، نیتریت، آمونیاک، کلر، فسفات، سختی کل و عوامل عمده عفونت زا در ماهیان مورد آزمایش و نتایج حاصله ثبت و مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که میزان دمای آب به طور معنی داری تلفات ویروسی ماهیان را پیش بینی می کند (01/0>p). با افزایش میزان دما، میزان تلفات ویروسی بچه ماهیان کاهش می یابد. در سایر فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی آب ارتباط معنی داری با میزان تلفات ویروسی مشاهده نشد (01/0<p). بررسی ارزیابی خطر در مرکز نشان داد که بالا بودن میزان نیتریت، آمونیاک غیر یونیزه، کاهش درجه حرارت و کاهش دبی آب با شدت اثر خطر خیلی شدید به عنوان عوامل خطر محیطی محسوب شدند. پیشنهاد می شود بازنگری کلی در شرایط و ضوابط صدور مجوزهای بهره برداری و بهداشتی در جهت حفظ تولید و ارتقای تولید پایدار اقدام لازم صورت پذیرد.