چکیده
استان هرمزگان، از یک سو با دارا بودن منابع غنی آبزیان از تامین کنندگان پروتئین دریایی در ایران است و از سوی دیگر با نرخ بالا و رو به رشد توسعه صنعتی و شهرنشینی روبرو است. این فرآیند منجر به آزادسازی پساب های تصفیه نشده و یا نیمه تصفیه شده به محیط دریایی شده است. بطوری که دریاها دریافت کننده اصلی پساب های شهری و صنعتی محتوی ترکیبات شیمیایی آلی و معدنی هستند. این ترکیبات در مستعدسازی اکوسیستم دریا برای شکوفایی برخی از گونه های ریز جلبکی، همراه با آزادسازی سموم Okadaic Acid(OA) و Domoic Acid (DO) می باشد. این ترکیبات می توانند وارد زنجیره غذایی دریایی شوند و بر این اساس مصرف کنندگان آبزیان نیز در معرض خطر دریافت سموم از طریق آبزیان آلوده می باشند. متاسفانه در زمینه بررسی کیفی و کمی سموم پلانکتونی در اکوسیستم خلیج فارس و دریای عمان، تحقیقات بسیار محدودی انجام شده است. در تحقیق حاضر هدف بر آن بود تا سموم فیتوپلانکتونی Okadaic Acid (OA) و Domoic Acid (DO) در نمونه های آب و آبزی اکوسیستم دریایی استان هرمزگان در دو فصل زمستان سال 1394 و تابستان 1395 بررسی گردند. نمونه های آب از ایستگاه شاهد و چهار ایستگاه مشرف به محل ورود پساب های صنعتی و شهری در شهر بندرعباس به دریا و دو گونه از شکم پایان شامل Telescopium telescopiumو Thalessa savignyi و شش گونه از دوکفه ای ها شامل Circenita callipyga ، Saccostrea cuccullata ، Barbatia candida ، Solen vagina ، Callista umbonella و Pinctada imbricata radiata از سواحل و خوریات بندرعباس، بندرلنگه و بندر جاسک در زمان جزر آب جمع آوری شدند. آنالیز سموم بر اساس روش آزمون ايمني آنزیمی (ELIZA) از نوع رقابتي غيرمستقيم صورت پذیرفت و پس از آنالیزهای آماری و استفاده از فرمول های مربوطه، ارزیابی خطر سلامت انسانی انجام شد. گونه های Pseudo-nitzschia delicatissima ، Pseudo nitzschia pungens و Pseudo nitzschia seriata در تولید سم دوموئیک اسید و گونه های Dinophysis caudata، Prorocentrum Lima و Ceratium tripos در تولید سم اوکادوئیک شناسایی شدند. بیشترین غلظت ثبت شده از سم اوکادوئیک اسید در آبهای منطقه مشرف به خور گور سوزان با مقدار 14/0 ± 56/0 میکروگرم بر لیتر بوده است. دامنه غلظتی مشاهده شده از سم اوکادوئیک اسید از 38/2 ± 8/59 تا 25/28 ± 96/121 و برای سم دوموئیک اسید از 85/0 تا 72/38 ± 59/83 میکروگرم بر کیلوگرم بافت آبزیان مورد بررسی متغیر بوده است. از میان آبزیان بررسی شده در مناطق مختلف، دو کفه ای Pinctada imbricata radiata دارای حداکثر غلظت مشاهده شده از سموم مورد بررسی بوده است. همچنین مقادیر رهنمود مصرف سموم جلبکی در استان هرمزگان برای اوکادوئیک اسید و دوموئیک اسید برای اولین بار تعیین گردید و ارزیابی خطر حاصل از توکسین ها به منظور حمایت از سلامت مصرف کنندگان استان هرمزگان نشان داد که در حال حاضر جامعه مصرف کننده تحت ریسک نمی باشد.