چکیده
مطالعه بر روی ذخائر ماهی مرکب بزرگ Sepia pharaonis در آبهای استان بوشهر و خوزستان از مهر ماه 1396 تا اردیبهشت ماه 1397 انجام گردید. نمونه برداری از اسکله های صیادی انجام گرفت و در هر بار نمونه برداری تعداد 100 تا 150 نمونه به شکل تصادفی از مجموعه صيد جدا شده و پس از تفكيك نمونه ها بر اساس جنسيت، پارامترهاي طول مانتل و وزن کل اندازه گيري و ثبت گردید. همچنين وضعیت تولید مثلی در دو جنس نر و ماده مورد مطالعه قرار گرفت. در دوره آزادی صید (اسفند تا اردیبهشت)، فرم ثبت اطلاعات صیادی به تعدادی از شناورها (قایق و لنج) داده شد و میزان صید، منطقه صیادی و تاریخ صید ثبت گردید. نتایج شاخص های اندم جنسی نر و ماده (GSI) نشان دهنده بیشترین فعالیت باروری در اسفند ماه بود و پس از آن روند تولید مثل در هر دو جنس رو به کاهش بود. بیشترین تعداد تخمک در گروه های طولی 21 تا 26 سانتی متری و کمترین تعداد در گروه طولی 15 تا 16 سانتی متری بود. نسبت جنسی کل در طول دوره مورد بررسی برابر با 2/1 بود و نتایج آماری نشان دهنده اختلاف معنی دار در سطح 5/. را نشان می داد. بیشترین میانگین طولی ثبت شده در جنس نر در ماه های بهمن و فروردین بود که به ترتیب (8/3±) 8/27 سانتی متر و (5/5±) 7/27 و کمترین میانگین طولی در جنس نر در اسفند ماه (4/3±) 6/19 سانتی متر بود. در جنس ماده بیشترین میانگین طول مانتل در مهر ماه (4/3±) 5/26 سانتی متر و کمترین آن در دی ماه (2/2±) 8/21 و اسفند ماه (4/3±) 7/21 سانتی متر محاسبه گردید. حداقل میانگین وزنی در جنس نر در اسفند ماه و برابر با (8/316±) 5/711 گرم و بیشترین میانگین وزنی جنس نر در فروردین ماه برابر با (4/949±) 5/1983گرم بود. در جنس ماده کمترین و بیشترین وزن ثبت شده به در ماه های اسفند و مهر به ترتیب (5/372±) 1/990 گرم و (8/424±) 3/1420 گرم محاسبه شد. تجزیه و تحلیل داده های طولی با برنامه FiSAT انجام گرفت. در جنس ماده، ضریب رشد ساليانه (K) و طول مجانب (L∞) به ترتيب برابر با 5/0 در سال و 30 سانتي متر تخمين زده شد. در جنس نر میزان ضریب رشد ساليانه (K) برابر با 3/0 در سال و طول مجانب (L∞) 37 سانتی متر تخمین زده شد. میزان مرگ و میر طبیعی در جنس ماده برابر با 09/1 در سال و در جنس نر برابر با 74/. تخمین زده شد. میزان مرگ و مير کل در جنس ماده برابر با (89/1-04/1) 47/1 در سال و در جنس نر برابر با (56/1-84/0) 20/1 تخمین زده شد. مرگ و مير صيادی (F) در دو جنس ماده و نر به ترتیب برابر با 38/. در سال و 46/. در سال محاسبه گردید. میزان ضريب بهره برداري (E) در جنس ماده و نر به ترتیب 26/. و 38/. در و نسبت بهره برداري (U) نيز در دو جنس ماده و نر به ترتیب برابر با 20/. و 26/. در سال محاسبه گردید. پارامتر مرگ و مير صيادي در نقاط بيولوژيكي محدود (Flimit) و نقاط بیولوژیکی بهينه (Fopt) در جنس ماده به ترتیب 72/. و 54/. در سال و در جنس نر به ترتیب برابر با 49/. در سال و 37/. در سال تخمین زده شد. اندازه طول در اولين باروري (Lm) در جنس ماده برابر با 2/19 سانتی متر و در جنس نر 7/19 سانتی متر محاسبه شد. طول بهینه باروری (Lopt) و سن بهينه باروری (Topt) در جنس ماده به ترتیب 4/17 سانتی متر و 27 ماه و در جنس نر به ترتیب 3/20 سانتی متر و 41 ماه محاسبه گردید. ميزان FMSY در دو جنس ماده و نر به ترتیب 38/. درسال و 45/. در سال، تخمین زده شد. بیشترین میزان تلاش صیادی در مهر ماه برابر با 71/0±08/1 کیلوگرم بر گرگور و کمترین آن برابر با 02/.±06/. کیلوگرم بر گرگور در اردیبهشت ماه بود. بیشترین میزان صید بر گرگور در اعماق 30-21 متر و برابر با 56/.±65/. کیلوگرم بر گرگور و کمترین میزان در اعماق 50-41 متر و برابر با 05/.±10/. کیلوگرم بود. نتایج این تحقیق نشان می دهد که زمان آزادی صید ماهی مرکب بزرگ در منطقه مورد بررسی همزمان با اوج تخمریزی آبزی می باشد. زمان ورود آبزی به منطقه بسیار زودتر از زمانی است که صید آبزی در منطقه آزاد اعلام می گردد و بیشترین میزان صید نیز به دلیل وجود گرگور های صیادی در دریا در مهر ماه که آبزی به منطقه مهاجرت نموده می باشد. آمار این دوره (مهر تا اسفند) در صید سالیانه ماهی مرکب وارد نمی شود که باعث نتیجه گیری اشتباه از میزان برداشت سالیانه آن می گردد. با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق نیاز به تدوین مدیریت جدیدی در بهره برداری از این آبزی ضروری است.