چکیده
تاسماهی سیبری (Acipenser baerii) در تقسیم بندی IUCN به عنوان گونه در معرض خطر انقراض (EN) دسته بندی شده و ماده زایی (گاینوژنزیز) به منظور تولید جنس ماده به واسطه ارزش اقتصادی خاویار مورد توجه پرورش دهندگان می باشد. این مطالعه با هدف ایجاد جنس ماده تاسماهی سیبری با استفاده از القای گاینوژنزیز و اسپرم هترولوگ، صورت گرفت. اسپرم هترولوگ تاسماهی ایرانی (Acipenser persicus) در معرض اشعه UV با شدت 473 میکرووات/سانتی متر مربع و مدت زمان 180 ثانیه (دوز 8514 ژول بر متر مربع) قرار گرفت و تخریب DNA اسپرم با موفقیت انجام شد. پس از این مدت زمان در معرض قرارگیری اسپرم تحت اشعه UV، میزان تحرک اسپرم 40 درصد، میزان لقاح در تخم های هاپلوئید 3/38 درصد (هیبرید شاهد 62 درصد) و میزان تفریخ در تخم های هاپلوئید 6/0 درصد در مقایسه با اسپرم هیبرید شاهد (5/40 درصد) ارزیابی شد. در ترکیب این اسپرم با تخمک تاسماهی سیبری و در معرض قرارگیری تخم لقاح یافته در شوک سرمایی 2 درجه سانتی گراد به مدت 30 دقیقه، 10 دقیقه بعد از فعالیت، نتاج گاینوژنتیک تاسماهی سیبری ایجاد گردید. در این حالت میزان لقاح 5/44 درصد و میزان تفریخ 8/19 درصد افزایش یافت که نشان دهنده رعایت شرایط استاندارد تاثیر شوک سرمایی در دیپلوئیدسازی نتاج هاپلوئید و القای موفق گاینوژنزیز می باشد. وراثت پذیری نتاج گاینوژنتیک با استفاده از مارکرهای میکروستلایت (Afu-68، Afug-9، Afug-63، Afug-112، Afug-122 و Afug-195) نشان داد که این فرزندان دارای الگوی اللی صرفاَ مادری می باشند. در این بررسی، آنالیز نشانگرهای فنوتیپی (مورفومتریک و مریستیک) در دورگه های حاصل از تاسماهی سیبری ماده و تاسماهی ایرانی نر نشان دادند که دورگه ها حد واسط والدین خود می باشند، اما اگر اسپرم در معرض اشعه UV قرار نگیرد و فعال ژنتیکی باشد، دورگه ای تشکیل خواهد شد که نتاج دورگه، از ماهیان گاینوژنتیک در صورت داشتن مهارت کافی قابل تشخیص می باشند. با دستیابی به بیوتکنیک تولید اسپرم با DNA غیرفعال شده تاسماهی ایرانی، امکان جلوگیری از خطر انقراض و حفاظت از سایر تاسماهیان در معرض خطر انقراض، به وسیله القای گاینوژنزیز فراهم گردیده است.