چکیده
با توجه به تغییرات اقلیمی و بروز شرایط بحرانی اکولوژی در دریاچه ارومیه و سایر منابع آبی شور دارای آرتمیا کشور می توان تصور داشت این مناطق در حال گذر از : در خطر انقراض Endangered)) و به شدت در خطر انقراض یا بحرانی Critically Endangered ) ) خواهند بود . ولیکن فعلا شرایط در وضعیت حفاظتی تاکسون در رده در خطر انقراض (Endangered) می باشد . لذا لزوم حفاظت و نگهداری جمعیت های متنوع ژنتیکی ذخایر آرتمیا الزامی است. از این رو ایجاد بانک سیست جمعیت های مختلف آرتمیای ایران روشی مطﻣﺌﻦ جهت حفاظت از گونه ها و جمعیت ها با ارزش محسوب می شود. در این تحقیق که بمدت 17 ماه از سال 1398 صورت گرفت تمامی مناطق 18 گانه بررسی شده در سال 2006 مجددا مورد بازدید قرارگرفتند و با هماهنگی تمامی دستگاه های اجرایی ذیصلاح نسبت به مناطقی که دارای آرتمیا بوده و ثبت نشده بودند نسبت به نمونه برداری ،تخصیص کد بانک سیست ، تعیین هویت ژنتیکی، تعیین درصد تفریخ و رطوبت و اندازه گیری قطر اقدام شد. سیست هایی که از سنوات قبل از دریاچه ارومیه و سایر مناطق کشور از افراد علمی صاحب نظر تهیه شده بود نیز در چرخه عملیاتی بانک سیست آرتمیا قرار گرفتند. از کل نمونه های جمع آوری شده 246 نمونه سیست مربوط به دریاچه ارومیه ، 34نمونه مربوط به سایر نقاط کشور بودند و 52 نمونه از سیست های کددار دانشگاه گنت بلژیک شامل کشورهای آرژانتین، آمریکا، چین، فلسطین اشغالی، یونان، قبرس، مصر، نامیبیا، ماداگاسکار در بانک سیست آرتمیای ایران ثبت و نگهداری شدند.از کل نمونه ای جمع آوری شده 13 نمونه مجهول بعلاوه یک نمونه ذی توده آرتمیا تعیین هویت ژنتیکی شدند. بر این اساس این تحقیق 3 ناحیه جدید در کشور شامل قزوین ، بهشهر و خوی دارای آرتمیا در ایران مورد شناسایی قرار گرفتند. جهت بررسی های مولکولی و تفکیک گونه ایی از ناحیه COI مربوط به ناحیه ژنومیDNA میتوکندریایی وبرای تفکیک دو جنسی و بکرزایی از آنزیم سدیم /پتاسیم ATPase استفاده شد .نتایج بدست آمده نشان داد که آرتمیاهای شناسایی شده مناطق جدید همگی دوجنسی و از لحاظ گونه ایی بترتیب : منطقه بهشهر Artemia sinica ، قزوین- آبیک و خوی- قطور A. urmiana بودند. مقایسه میانگین قطر سیست جمعیت آرتمیای منطقه بهشهر با دو منطقه دیگر اختلاف معنی داری را نشان داد (05/0 p<). کمترین میانگین (± انحراف معیار) قطر سیست 51/5±15/255 میکرون مربوط به آرتمیای دوجنسی منطقه خوی- قطور و بیشترین آن 64/19±53/280 میکرون مربوط به منطقه بهشهروگونه A.sinica بود . جداسازی و شناسایی A.sinica در منطقه بهشهر و A.urmiana در قزوین و خوی برای اولین بار در کشور گزارش می شود. ایجاد بانک سیست جمعیت های مختلف آرتمیای ایران براي اولين بار در كشور به عنوان ذخيرگاه وبانك زیستی انجام گرفت تا با ایجاد بانك سیست آرتمياي کشور به عنوان اولين ذخيرگاه مصنوعي در شرایط كنترل در راستاي حفظ ذخاير آرتمياي درياچه اروميه و در راستاي مديريت بحران درياچه اروميه گام موثر ،كاربردي و پيشگيرانه برداشته شود.