چکیده
کاهش ذخایر آبزیان در بسیاری از نقاط جهان باعث گردیده است تا محققین علوم شیلاتی قبل از هر اقدام عملی جهت مدیریت ذخایر آبزیان، به مطالعه و تعيين ساختار ژنتيكي گونه هاي با ارزش آن منطقه از طريق روش¬های مولکولی روي آورند. این مطالعه با هدف درک بهتر از الگوهای پراکندگی والدین، لاروها و همچنین کسب سوابق بارکد برای نمونه¬های مورد نظربا توجه به گونه های گزارش شده از سراسر جهان بر روی شش گونه از ماهیان اقتصادی خلیج فارس به نام های صبیتی، سنگسر، حلوا سیاه، راشگو، میش و سوکلا در سال 98 انجام گرفت. نمونه برداری از دو منطقه بندر ماهشهر در استان خوزستان و بندر عباس در استان هرمزگان و با توجه به نقاط صید عمده گونه های مورد اشاره انجام گردید. قسمتی از ژنوم mtDNA به نام COI با موفقیت آمپلی فای و تعیین توالی شد و حدود 650 جفت باز تکثیر و با جدا سازی بازهای انتهایی مشکوک، 560 جفت باز قابل اطمینان جهت بررسی فایلوژنی انتخاب گردیدند. دو روش مختلف تجزیه و تحلیل رابطه فایلوژنی یعنی درخت Maximum Parsimony و Neighbor-Joining که به ترتیب با توجه به داده¬های کلادیستیکی (Cladistics) و فنتیکی (Phenetics) به منظور تعیین روابط بین اعضای گونه¬های مطالعه شده استفاده می کنند، جهت مطالعه ژنتیکی و تعیین فاصله ژنتیکی بین شش گونه مورد مطالعه استفاده شد. در این پژوهش، گونه سوکلا به همراه صبیتی، حلوا سیاه (با اختلاف ژنتیکی 22/0 بین این سه گونه) به همراه گروه خواهری از میش ماهیان با اختلاف ژنتیکی 25/0 درصدی بین این گونه و سه گونه یاد شده در شاخه اول قرار گرفتند. از سوی دیگر، ماهی سنگسر معمولی با اختلاف بالاتری نسبت به چهار گونه دیگر یاد شده در شاخه بعدی خود را نشان دادند. گونه راشگو به صورت یک هاپلوتایپ جداگانه در کنار نمونه هایی از مالزی، اندونزی، هند و بنگلادش در شاخه سوم قرار گرفتند. در همین حال نکته قابل توجه، وجود میش ماهی منقوط در منطقه خوزستان در نمونه برداری در برابر نمونه¬ای از میش ماهی معمولی در استان هرمزگان بود که نشان دهنده غالب بودن گونه منقوط در غرب خلیج فارس نسبت به گونه میش ماهی معمولی در شرق خلیج فارس می باشد. نکته قابل تامل در این تحقیق، قرار گرفتن نمونه ماهی صبیتی در کنار نمونه هایی گزارش شده از کشور کویت و عربستان بود که این امر با توجه به مبادله ژن ها بين جمعيت ها و افزایش توالي هاي آللي جمعيت ها، دور از انتظار نبود. تجزیه و تحلیل DNA میتوکندری، وضوح خوب واگرایی ژنتیکی بین گونه های مختلف در جهت شناسایی و قرابت ژنتیکی گونه های مختلف در منطقه خلیج فارس را نشان داد.