چکیده
هدف از این مطالعه استخراج، صابونی کردن و خالص سازی آستاگزانتین از ریزجلبک هماتوکوکوس پلوویالیس (Haematococcus pluvialis) و ارزیابی خواص آنتی اکسیدانی و پایداری آن در شرایط مختلف بوده است. جهت استخراج از دو روش استون و پیش تیمار اسیدکلریدریک و سپس استخراج با استون (روش تلفیقی با کارآیی بالا در مقایسه با سایر روش ها) استفاده گردید. تعیین خواص آنتی اکسیدانی رنگدانه، با بهره گیری از دو آزمایش قدرت مهار رادیکال آزاد DPPH و قدرت احیاءکنندگی آهن سه ظرفیتی (FRAP) و مقایسه نتایج با آنتی اکسیدان های مصنوعی BHA و BHT انجام گرفت. جهت ارزیابی پایداری آستاگزانتین از پارامترهای دما، pH و زمان استفاده شده و پس از تیماربندی بر اساس طرح فاکتوریل، رابطه متقابل بین متغیرهای مختلف و تاثیر آنها بر غلظت و فعالیت آنتی اکسیدانی آستاگزانتین مورد سنجش قرار گرفت. نتایج استخراج آستاگزانتین (میلی گرم بر گرم) با دو روش حلال استن و پیش تیمار حاوی اسیدکلریدریک در مراحل استخراج، صابونی کردن و خالص سازی نهایی به ترتیب 09/4 (65/13 درصد) ، 49/8 (30/28 درصد)، 59/14 (65/48 درصد) و 49/9 (65/31 درصد)، 59/13 (30/65 درصد) و 09/25 (65/83 درصد) بوده است. نتایج خواص آنتی اکسیدانی در تست DPPH برای تیمار استن منفرد و پیش تیمار اسیدکلریدریک و تیمار استن (از غلظت 50 به 300 میکرو گرم بر میلی لیتر) به ترتیب از 25/66 درصد به 26/76 درصد و 39/85 درصد به 06/94 درصد افزایش داشته است. برای تست FRAP، نیز نتایج مشابه بود و به ترتیب از 61/0 به 75/0 و 78/0 به 92/0 در طول موج 700 نانومتر افزایش داشته است. ویژگی آنتی اکسیدانی در غلظت های مورد بررسی بیشتر از آنتی اکسیدان BHT و در غلظت های بالاتر بیشتر از BHA بوده است. نتایج تاثیر پارامترهای شاخص نشان داد که اثر فاكتور‌هاي دما ،pH و زمان هر يك به تنهايي و اثرات متقابل بين زمان و دما معني دار بوده است ولی با این وجود، تاثيرات متقابل pH با زمان ، pH با دما و تاثير متقابل 3 فاكتور با یکدیگر بر غلظت و پایداری آستاگزانين معنی دار نبوده است. ويژگي‌هاي آنتي اكسيداني و پايداری رنگدانه در دماي 4 درجه بيشتر از 20 درجه بوده و با طولانی شدن زمان نگهداری، خواص ذکر شده کاهش می یابد. تغییرات pH، تاثیر چندانی بر ویژگی رنگدانه نداشته هر چند که نتایج در 5/5=pH بطور نسبی بهتر از 5/4=pH بوده است. با توجه به نتایج این مطالعه، به نظر می رسد که با انجام فرآیند خالص سازی، به ازای هر 100 گرم از توده خشک جلبک (با احتساب 3 درصد آستاگزانتین)، میتوان تا 5/2 گرم آستاگزانتین تولید نمود. با توجه به کارآیی روش استخراج مورد استفاده در این مطالعه و راندمان بالای خالص سازی آستاگزانتین، تلفیقی از روش مذکور به همراه روش اولتراسوند به منظور استخراج کامل رنگدانه پیشنهاد می گردد.