چکیده
پروژه "بررسی بیماری باکتریایی دهان قرمز روده ای (یرسینیوزیس) در ماهیان قزل آلای پرورشی در قفسهای شناور دریاچه پشت سد کارون" با حمایت مركز تحقيقات ژنتيك و اصلاح نژاد ماهيان سردآبي شهيد مطهري واقع در استان کهگیلویه و بویر احمد بمنظور شناسایی عامل بیماری "دهان قرمز روده ای (Enteric Red Mouth Disease) " در قزل آلای رنگین کمان پرورشی در قفس های شناور در سد کارون 4 اجرا گردید. عامل این بیماری باکتری " Yersinia ruckeri " است. مدت اجرای این پروژه تقریبا 2 سال یعنی از سال 1398 الی 1399 بود. هر چند که مراحل مطالعاتی پروژه بیش از یکسال قبل تر (1396) شروع شده بود. هدف این پروژه پایش عامل عفونی فوق الذکر و بررسی سلامت ماهیان سد و بررسی خطر احتمالی ناشی از آبزی پروری در پراکنده شدن احتمالی عامل بیماری در آب سد در صورت بیمار بودن ماهیان بود. طی این تحقیق، از اولین مرحله ذخیره سازی ماهی یعنی از بچه ماهیان تا مرحله برداشت یعنی ماهیان بالغ (اندازه بازاری) نمونه برداری شد و جهت سنجش حضور عامل عفونت زای فوق الذکر مورد آزمایش قرار گرفتند. نمونه برداری در سال 98 شروع شد و با بحران پاندمی کرونا مواجه شد بهرحال عملاً نمونه برداری ها در دو فصل تکثیر و در بازه زمانی 1/7/98 تا 30/12/99 انجام گردید و بالاخره گزارش پروژه در قرن جدید تدوین شد. نمونه برداری ها از ماهیان پرورشی کارگاههای مختلف بعمل آمد. این کارگاهها، ماهی قزل آلای رنگین کمان را در قفس های شناور بر روی سد کارون 4 پرورش می دادند. نمونه برداری از بچه ماهیان 100 گرمی تا ماهیان قریب به 750 گرمی انجام می شد. بدین ترتیب نمونه برداری های انجام شده در دوره اجرای این پروژه شامل ماهیانی می شد که بترتیب در گروه های وزنی تقریباً 150، 250، 350، 450، 550 ،700 گرمی و بالاتر قرار گرفتند.آنها در طی دوره پرورش یعنی از آبان ماه تا اواخر اردیبهشت ماه نمونه برداری و ابتیاع می شدند. جمعاً بیش از 300 نمونه بررسی شد. در طی نمونه برداری معمولاً سابقه تلفات از کارگاه مورد پرسش قرار می گرفت. پس از نمونه برداری، ابتداء ماهی ها از نظر ظاهری جهت تشخیص علائم بالینی و ظاهری بیماری بررسی می شدند. سپس، تشریح شده و اعماء و احشاء آنها از نظر علائم داخلی بیماری، مثل وجود آسیت، علائم خونریزی، تغییرات ظاهری بافتی مورد وارسی قرار می گرفتند. در ادامه، آزمایش¬های لازم بمنظور تشخیص باکتری "یرسینیا روکری" یعنی عامل بیماری دهان قرمز روده ای انجام می گرفت. این آزمایش¬ها مشتمل بر آزمونهای کشت و شناسایی باکتری یود. بدین ترتیب که نمونه کبد، طحال و کلیه ماهیان جهت ارزیابی حضور باکتری یرسینیا روکری کشت و مورد بررسی آزمایشگاهی قرار می گرفتند. این آزمایشات شامل کشت نمونه ها روی محیط های کشت باکتریایی بود. تدابیر لازم برای شناسایی باکتری های احتمالی رشد یافته بکمک روش های بیوشیمایی و بر حسب لزوم PCR اندیشیده شده بود. ولی خوشبختانه موردی از ابتلاء به این بیماری مشاهده نشد. آزمایشات منتج به شناسایی یرسینیا روکری نگردید. لذا دلیل مستندی بر آلوده شمردن ماهیان نمونه برداری شده به بیماری دهان قرمز روده ای بدست نیامد. در قسمت نتایج و بحث بطور مفصل تر یافته های حاصل از دستاوردهای این پروژه ارائه گردیده است. اگر شناسایی عامل بیماری محقق می شد نه تنها سلامت ماهیان پرورشی سد و محصول تولیدی خدشه دار می گردید بلکه سلامت آب سد و پراکنش عامل بیماری مذکور بکمک آن مطرح می گردید که خوشبختانه این موضوع تایید نشد. اما همچنان رعایت اصولی موازین بهداشتی با شدت و پشتکار بیشتر برای کارگاه ها توصیه می شود. ولی این پایان کار نیست و پایش و انجام آزمایشات دوره ای جهت ارزیابی و اطمینان از سلامت ماهیان توصیه می گردد که بعهده پرورش دهندگان است.