چکیده
این تحقیق با هدف بررسی پتانسیل حذف دو فلز سنگین مس و سرب از محلول های آبی با استفاده از سه جاذب زیستی با منشا آبزیان، شامل فلس های دو گونه ماهی (ماهی سفید: Rutilus kutum و قزل آلای رنگین کمان: Oncorhynchus mykiss) و پوسته های صدف دو کفه ای (Cerastoderma glaucum) اجرا گردید. تأثیر برخی از پارامترهای مهم (دوز جاذب زیستی ، اندازه جاذب ، زمان تماس ، درجه حرارت ، غلظت اولیه ، pH و شوری) بر ظرفیت جذب فلزات توسط جاذب ها نیز مورد بررسی قرار گرفت. از بین هفت فاکتور مورد مطالعه، تأثیر غلظت اولیه ، pH و دوز جاذب ، بر روی کلیه متغیرهای پاسخ (غلظت مس و سرب جذب شده توسط سه جاذب) معنی دار بود (05/0> P) . اما فاکتورهای درجه حرارت و اندازه جاذب تأثیر معنی داری بر جذب مس توسط هیچیک از جاذب ها نداشت و از سوی دیگر اندازه جاذب تاثیر معنی داری بر جذب سرب توسط سه جاذب مورد نظر نداشت. pH و غلظت اولیه مهمترین عوامل تأثیرگذار بر جذب مس توسط سه جاذب زیستی بودند (به ترتیب دارای تأثیرات منفی و مثبت ). اما از نظر جذب سرب توسط جاذب ها، pH موثر ترین متغیر مستقل محسوب می شد. نتایج نشان داد که حداکثر ظرفیت جذب مس و سرب توسط سه جاذب بررسی شده با ظرفیت جذب این عناصر توسط سایر جاذب های دارای منشاء آبزیان ، بررسی شده توسط سایر محققین، قابل مقایسه است . ترتیب صعودی حداکثر ظرفیت جذب مس به صورت : صدف دو کفه ای ، فلس ماهی سفید و فلس قزل آلا و ترتیب صعودی حداکثر ظرفیت جذب سرب به صورت: صدف دوکفه ای ، فلس قزل آلا و فلس ماهی سفید بود. مشخصات جاذب های زیستی قبل و بعد از جذب توسط SEM ، EDX ، XRF وFTIR بررسی شد. غلظت یون های مس و سرب با استفاده از AAS اندازه گیری گردید. آنالیزهای SEM-EDX و XRF به وضوح وجود یون های مس و سرب را در سطوح هر سه جاذب زیستی پس از آزمایشات جذب نشان داد. نتایج FTIR نشان داد که سه جاذب زیستی مورد مطالعه از گروه های عاملی مختلف تشکیل شده است که احتمالا نقش قابل ملاحظه ای در ظرفیت جذب مس و سرب توسط آنها دارند. ظرفیت جذب کمتر صدف C. glaucum در مقایسه با دو جاذب دیگر احتمالا به تنوع کمتر گروه های عاملی موجود در سطح این جاذب مربوط می باشد. داده های مربوط جذب مس توسط جاذب های فلس ماهی سفید ، فلس قزل آلا و صدف C. glaucum به ترتیب به خوبی توسط مدل های ایزوترم لانگمویر ، تمکین و فروندلیچ قابل توصیف بودند. از سوی دیگر داده های مربوط به جذب سرب توسط فلس ماهی سفید و صدف C. glaucum به‌خوبی با ایزوترم لانگمویر برازش شد. اما مدل فروندلیچ بهتر توانست فرآیند جذب سرب توسط فلس قزل آلا را توصیف نماید.