چکیده
تالاب انزلي یکی از مهمترین تالاب های ایران در سواحل ایرانی دریای خزر میباشد. این تالاب از نظر اکولوژیک، اقتصادی، توریسم و حفظ تنوع ژنتیکی اهمیت داشته و محل مناسبی برای مهاجرت و تخمریزی ماهیان مهاجر دریای خزر به شمار می رود. مطالعه حاضر در 4 حوضچه اصلی تالاب شامل شيجان، آبكنار، سرخان كول و سياه كشيم، ناحیه مصبی و 11 رشته رودخانه ورودی شامل چافرود، بهمبر، مرغک، خالکایی، پلنگ ور، ماسول رودخان، سیاه درویشان ، پسیخان، پیربازار، تشرود و شیجان رود انجام گرفت. نمونه برداری از فروردین 1395 تا شهریور 1396 با هدف شناسایی، تعیین انتشار و فراوانی گونه های ماهیان بومی و غیر بومی، مهاجر و آب شیرین انجام گرفت. برای صید ماهیان از الکتروشوکر استفاده گردید و ساختار طولی، وزنی ، سنی و نسبت جنسی ماهیان در آزمایشگاه تعیین گردید. نتایج بررسی نشان دادکه ماهيان متعلق به 57 گونه از 15 خانواده بودند که خانواده كپور ماهيان (Cyprinidae) با 26 گونه، گاوماهيان (Gobiidae) با 9 گونه، شگ ماهیان (Clupeidae) با 4 گونه و سوف ماهیان (Percidae) با 3 گونه بیشترین تعداد گونه را داشتند. در داخل تالاب انزلی 43 گونه، در ناحیه مصبی 27 گونه و در مجموع از این دو منطقه حدود 52 گونه شناسایی شد. در رودخانه ها نیز 38 گونه ماهی صید شد که سیاه درویشان با 34 گونه و مرغک شاندرمن با 11 گونه به ترتیب بیشترین و کمترین گونه را دارا بودند. از ماهیان مورد بررسی 31 گونه جزء ماهیان آب شیرین، 9 گونه مربوط به ماهيان مهاجر به رودخانه، 12 گونه مصبی و چند گونه نیز چند زیستگاهی بودند. همچنین 13 گونه غیر بومی و 44 گونه اندمیک یا بومی بودند. از نظر پراکنش، شاه کولی خزری و کپورچه بیشترین پراکنش را در تالاب و رودخانه ها داشتند. بررسی فراوانی ماهیان نشان داد که داخل تالاب، به ترتیب ماهیان گامبوزیا (Gambusia holbrooki) با 8/22% ، کپورچه (Carassius gibelio) با 7/19% ، تیزکولی (Hemiculter leucisculus) با 1/12% و ماهی سیم نما (Blicca bjoerkna) با 1/10% غالب بودند. در بین 38 گونه شناسایی در رودخانه های وارده به تالاب انزلی، خیاطه ماهی سمیعی (Alburnoides samiii) با 8/24، سیاه ماهی رازی (Capoeta razii) با 1/17 و گاوماهی ایران (Ponticola iranicus) با 6/16 درصد بیشترین فراوانی را داشتند. بررسی الگوی رشد ماهیان مختلف نشان داد که بیش از 60 درصد گونه ها دارای رشد همسان (ایزومتریک) و بقیه دارای رشد ناهمسان (آلومتریک) مثبت یا منفی بودند. میانگین ضریب چاقی ماهیان نیز بین 1/1 تا 9/1 متغیر بود. در یک نتیجه گیری کلی می توان گفت که در بین ماهیان اقتصادی تالاب، 2 گونه سیم نما (Blicca bjoerkna) و سرخ باله (Scardinius erythrophthalmus) وضعیت نگران کننده ای نداشته، 5 گونه کپور معمولی (Cyprinus carpio)، کولمه (Rutilus lacustris)، اردک ماهی (Esox lucius)، سوف حاجی طرخان (Perca fluviatilis) و سوف سفید (Sander lucioperca) در معرض آسیب قرار دارند. همچنین 3 گونه سیم (Abramis brama)، سس ماهی سرگنده (Luciobarbus capito) و لای ماهی (Tinca tinca) در معرض خطر و 2 گونه دیگر شامل ماش ماهی (Leuciscus aspius) و اسبله (Silurus glanis) در خطر انقراض شدید قرار داشته و نیازمند تدابیر حفاظتی و حمایتی ویژه هستند.