چکیده
اهمیت ماهی قزل آلا در صنعت آبزی پروری ایران از یک سو و افزایش تلفات ناشی از شیوع بیماری های عفونی خصوصا یرسینیوزیس، بروز تلفات و عدم تأثیر آنتی‌‌بیوتیک‌‌ها از سوی دیگر، سبب شده تا گیاهان دارویی به عنوان یک پتانسیل بالقوه برای بهبود وضعیت رشد و ایمنی این ماهیان مورد تحقیق قرار گیرند. گیاه آقطی سفید(Sambucus ebulus) بومی استان مازندران بوده و بفراوانی در سراسر این استان رشد می‌‌کند. بعد از چیدن و خشک کردن برگ گیاه، عصاره هیدروالکلی آن تهیه گردید و میزان ترکیبات پلی‌‌فنلی(فلاونوئیدها) آن به روش HPLC تعیین گردید. سپس به میزان مورد نیاز برای آزمایش بخشی از عصاره با ژلاتین کپسوله شد. در این بررسی عصاره هیدروالکلی آزاد و ریزپوشانی شده در دوزهای0 (شاهد)، 1/0، 25/0 و 5/0 درصد (هفت تیمار با دو تکرار) به جیره غذائی ماهیان قزل آلای رنگین کمان (میانگین وزنی 55/2±11/59 گرم) افزوده و به مدت 8 هفته ماهیان تغذیه شدند. در پایان هفته 4 و 8 آزمایش پس از بیهوش کردن 20 قطعه ماهی و توزین آنها از 8 قطعه ماهی برای سنجش شاخص‌‌های خونی، سرمی و ایمنی خونگیری به عمل آمد. در پایان هفته 8، به 30 قطعه ماهی از هر تیمار 1/0 میلی لیتر باکتری یرسینیا راکری(با شماره دستیابی MT968739) با غلظت نهایی 107×2/1 (CFU/ml) به صورت داخل صفاقی تزریق گردید. نتایج حاصل از HPLC عصاره حضور ترکیبات فلاونوئیدی روتین، کوئرستین و کلروژنیک اسید را به ترتیب به میزان897/858، 91/48 و 467/646 میلی‌‌گرم در هر گرم عصاره نشان داد. شاخص‌‌های رشد شامل وزن نهایی، افزایش وزن، ضریب رشد ویژه و ضریب تبدیل غذائی و نیز شاخص‌‌های خونی شامل شمارش گلبولهای قرمز، هموگلوبین، هماتوکریت، MCV، MCH و MCHC و میزان آنزیم AST اختلاف معنی داری بین شاهد و تیمارها نشان نداند(p>0.05). در پایان هفته 4، میانگین گلبولهای سفید در عصاره 25/0 و کپسوله 1/0 افزایش معنی داری در مقایسه با شاهد داشت ولی در پایان هفته 8 این شاخص در عصاره 25/0، 5/0 و کپسوله 25/0 افزایش معنی‌‌دار داشت(p<0.05). در پایان هفته 4 درصد نوتروفیل در عصاره 25/0و 5/0 و کپسوله 25/0 افزایش معنی دار نشان داد و در هفته 8 همین نتایج در عصاره 25/0 و 5/0 و کپسوله 25/0 و 5/0 دیده شد(p<0.05). در پایان هفته 4 میزان آلبومین نیز همین نتیجه را نشان داد ولی میزان کلسترول در تمام تیمارهای عصاره بطور معنی‌‌دار کمتر از شاهد بود(p<0.05). میزان تری‌‌گلیسرید نیز در تمامی تیمارها کاهش معنی داری در مقایسه با شاهد داشت (p<0.05). افزایش معنی‌‌دار پروتئین تام سرم در عصاره 1/0 و 25/0 و کپسوله 1/0 در مقایسه با شاهد نیز در همین زمان دیده شد(p<0.05). در پایان هفته 8، کلسترول، تری‌‌گلیسرید و ALT در تمام تیمارها کاهش معنی‌‌داری داشتند(p<0.05). میزان پروتئین تام سرم در عصاره 1/0، 25/0، 5/0 و کپسوله 5/0 و نیز میزان آلبومین در عصاره 25/0 افزایش معنی داری را نشان داد(p<0.05). در پایان هفته 4 و 8، میزان IgM تام سرم در تمام تیمارها افزایش معنی‌‌داری داشت(p<0.05). در پایان هفته 4، تولید رادیکال آزاد اکسیژن در عصاره 25/0 و 5/0 و کپسوله 1/0 و 25/0 افزایش معنی داری نشان داد (p<0.05) و میزان لیزوزیم در عصاره 1/0، 25/0 و کپسوله 25/0 افزایش معنی داری داشت(p<0.05). در پایان هفته 8 آزمایش، میزان تولید رادیکال آزاد اکسیژن و فعالیت لیزوزیم در تمام تیمارها به جز عصاره 1/0 اختلاف معنی داری با شاهد نشان داد(p<0.05) . نتایج مواجهه ماهیان با باکتری یرسینیا راکری نشان داد که درصد بازماندگی مربوط به تیمارها بیشتر از شاهد بود بطوریکه درصد بازماندگی67/36، 67/76 و 33/73 % به ترتیب مربوط به تیمارهای 1/0، 25/0 و 5/0 درصد عصاره و 40، 33/73 و 33/73 درصد به ترتیب مربوط تیمارهای 1/0، 25/0 و 5/0 کپسوله بود و بازماندگی شاهد20درصد بود. نتایج این بررسی نشان داد که عصاره گیاه آقطی توانائی بسیار خوبی در افزایش ایمنی و مقاومت ماهیان قزل آلا دارد و بهترین دوز مصرفی 25/0 درصد است.