چکیده
به منظور ارزیابی شاخص‌های اجتماعی ـ اقتصادی فعالیت صیادی شناورهای میگوگیر در استان‌های بوشهر و هرمزگان دادههای اجتماعی ـ اقتصادی صید این شناورها از طریق پرسشنامهای که در برگیرنده متغیرهای متفاوت و مرتبط با فعالیت صیادی است، جمع‌آوری شد. دادههای گردآوری شده شامل ساختار مالکیت شناورها، اشتغال، هزینهها، معیشت، سوددهی، نرخ سرمایهگذاری، وام، یارانه، نرخ فعالیت و جمعیت شناسی در سال 1397 بود. تعداد اشتغال‌های ثابت ایجاد شده در شناورهای صیادی میگوگیر در استان‌های هرمزگان و بوشهر به‌ترتیب 3/964 و 2/3756 موقعیت شغلی بود که نرخ اشتغال ثابت هر شناور در استان هرمزگان ( 5/8 نفر به ازای هر شناور ) بیشتر از شناورهای استان بوشهر با (8 نفر به ازای هر شناور) بود. تعداد کل افرادی که بصورت ثابت، موقت و گردشی در فعالیت صیادی این شناورها اشتغال دارند به‌ترتیب 3/998 و 2/3934 نفر برای استان‌های هرمزگان و بوشهر محاسبه شد و میانگین آن به ازای هر شناور در استان هرمزگان با 8/8 نفر بیش از استان بوشهر با 4/8 نفر بود. میانگین ساعت کاری سالانه هر فرد در شناورهای میگوگیر در سال 1397 در استان‌های هرمزگان و بوشهر به‌ترتیب 7/1938و 2/2110 ساعت محاسبه شد. نسبت ساعات کاری سالانه پرسنل شناورهای میگوگیر استان هرمزگان براساس مقیاس کشوری (2107 ساعت) برای شناورهای کلاس 18ـ12، 24ـ18 و 30ـ24 متر به‌ترتیب 81/0، 00/1 و 06/1 و براساس مقیاس بینالمللی (2000 ساعت) به‌ترتیب 85/0، 05/1 و 11/1 محاسبه شد. به عبارت دیگر هر خدمه در شناورهای کلاس 18ـ12 متر این استان به‌ترتیب 19 و 15 درصد کمتر از مقیاس کشوری و بینالمللی کار می‌کنند. این شاخص برای پرسنل شاغل در شناورهای کلاس 18ـ12، 24ـ18 و 30ـ24 متر استان بوشهر در مقیاس کشوری به‌ترتیب 77/0، 97/0 و 15/1 و در مقیاس بینالمللی به‌ترتیب 81/0، 02/1 و 22/1 محاسبه شد. در این استان نیز پرسنل شناورهای کلاس 18ـ12 متر به‌ترتیب 23 و 19 درصد کمتر از مقیاس کشوری و بینالمللی فعالیت داشتند. تعداد روزهای دریاروی برای شناورهای میگوگیر استان هرمزگان 3/28756 روز برآورد شد که به مراتب کمتر از شناورهای میگوگیر استان بوشهر (با 8/115126 روز دریاروی) بود. بهعبارت دیگر روزهای دریاروی شناورهای میگوگیر استان بوشهر 80 درصد بیشتر از روزهای دریاروی شناورهای استان هرمزگان بود که دلیل آن بیشتر بودن تعداد شناورهای میگوگیر در استان بوشهر است. نتایج آنالیز داده‌ها نشان داد که هزینه‌های پرسنلی بیش از نیمی از هزینه‌های عملیاتی صیادی را در استان‌های هرمزگان و بوشهر به خود اختصاص می‌دهند. در هر دو استان دستمزد خدمه براساس سهم صید انجام شده پرداخت می‌شود و صاحب شناور پس از کسر هزینه‌های جاری (شامل خرید خوراک روزانه، یخ و طعمه برای صید) از کل درآمد حاصل از فروش صید، نیمی از درآمد باقیمانده را برمی‌دارد و مابقی براساس موقعیت شغلی پرسنل بین آنها تقسیم شد. هزینه سوخت، هزینه تعمیر و نگهداری، سایر هزینه‌های عملیاتی، هزینه‌های تجاری، هزینه‌های ثابت و هزینه پرسنلی در استان هرمزگان به‌ترتیب 1/19، 4/14، 7/9،5%. ، 8/0 و 51% درصد و در استان بوشهر به‌ترتیب 3/15، 9/8، 9/8، 3/4، 4/7 و 55 درصد از هزینه‌های عملیاتی را دارا بودند. دلیل کم بودن هزینه انرژی، پایین بودن قیمت سوخت در ایران و یارانهای است که به تمامی وسایل نقلیه تعلق میگیرد. کل هزینه‌های متغیر در سال 1397 برای ناوگان صیادی میگوگیر استان‌های هرمزگان و بوشهر به‌ترتیب 0/36 و 2/180 میلیارد تومان برآورد شد که هزینه پرسنلی و هزینه تجاری در استان هرمزگان به‌ترتیب با 4/51 و 0/5 درصد و در استان بوشهر به‌ترتیب با 5/59 و 7/4 درصد بیشترین و کمترین سهم را داشتند. کارایی مصرف سوخت شناورهای میگوگیر در استان‌های هرمزگان و بوشهر به‌ترتیب 6/3 (به ازای 6/3 تن سوخت یک تن صید) و 5/4 ( به ازای 5/4 تن سوخت یک تن صید) محاسبه شد. به عبارت دیگر شناورهای استان هرمزگان برای فعالیت صیادی خود مصرف سوخت کمتری داشتند.