چكيده
در این تحقیق شاخصهای زیستی، میزان صید و تلاش صیادی، میزان زیتوده و سقف قابل برداشت گونه های مهم ماهیان استخوانی در سواحل ایرانی دریای خزر در سالهای بهره برداری 98-1397 و 99-1398 مورد بررسی قرار گرفت. در سالهای مذکور به ترتیب 121 و 119 شرکت تعاونی پره فعال بوده و در کل 42958 و 38098 بار پره کشی انجام شد و مقدار کل صید با احتساب صید قاچاق 15871 و 10914 تن برآورد شد. در سال اول ماهی سفید و کفال ماهیان به ترتیب 64/67 و 49/23 درصد و در سال دوم گونه های مذکور به ترتیب 56/60 و 03/17 درصد، بیشترین میزان صید را بخود اختصاص دادند. توزیع فراوانی داده های طول چنگالی نشان داد که در سال اول فراوانی ماهیان نابالغ سه گونه مهم یعنی ماهی سفید، کفال طلائی و کپور به ترتیب 0/43، 9/24 و 59 درصد و در سال دوم به ترتیب 9/52، 0/34 و 90% درصد بود. بر اساس نتایج بدست آمده در میان گونه های مهم اقتصادی، میانگین (± انحراف معیار) طول چنگالی ماهی کفال طلائی در سالهای مذکور به ترتیب 13/5±6/30 و 19/5±2/30 سانتی متر، دامنه سنی بین 2 تا 11 سال و ماهیان 3 الی 5 ساله به ترتیب 0/74 و 2/77 درصد از ترکیب سنی را دارا بودند. میانگین طول چنگالی ماهی سفید به ترتیب 53/6±8/38 و 73/4±6/37 سانتی‌متر، دامنه سنی بین 2 تا 10 سال بوده و ماهیان 4 الی 6 ساله 6/76 و 5/78 درصد از کل صید را بخود اختصاص دادند. مقدار ضریب رشد سالانه (K)، طول بی‌نهایت (∞L) و سن در طول صفر (t0) ماهی کفال طلائی به‌ترتیب 17/0 بر سال، 0/62 سانتی‌متر و 19/0- بر سال و پارامترهای مرگ و میر کل (Z) و طبیعی (M) به‌ترتیب 78/0 و 33/0 بر سال محاسبه شد. شاخصهای مذکور برای ماهی سفید به‌ترتیب 20/0 بر سال، 0/63 سانتی‌متر و 10/0- بر سال و پارامترهای مرگ و میر کل (Z) و طبیعی (M) به‌ترتیب 76/0 و 36/0 بر سال برآورد شد. بر اساس ساختار سنی صید و پارامترهای رشد و مرگ میر، میزان ذخایر ماهی کفال طلائی در سالهای 98-1397 و 99-1398 به ترتیب 7880 و 6660 تن برآورد شد. نرخ مرگ و میر صیادی (F) به ترتیب 92/0 و 45/0 و نرخ بهره برداری نیز به ترتیب 72/0 و 56/0 بر سال محاسبه شد. همچنین میزان ذخایر ماهی سفید در سالهای مذکور به ترتیب 30034 و 24120 تن، نرخ مرگ و میر صیادی (F) 53/0 و 40/0 و نرخ بهره برداری 60/0 و 53/0 بر سال محاسبه شد. نقاط مرجع زیستی ماهی سفید در دو نقطه F0.1 و F30% به ترتیب 38/0 و 34/0 در سال و برای ماهی کفال طلائی به ترتیب 36/0 و 33/0 در سال برآورد شد. بر اساس مدل‌های بکار گرفته‌شده، در این تحقیق میزان صید مجاز زیستی دو گونه ماهی سفید و کفال طلائی به ترتیب 5323-4900 و 861-1006 تن (با رویکرد احتیاطی به ترتیب 4900 و 861 تن) برآورد شد. با توجه به روند کاهشی ذخایر دو گونه ماهی سفید کفال طلائی، پیشنهاد می شود در سال آتی میزان صید مجاز بر اساس رویکرد احتیاطی که از اطلاعات دقیق تر حاصل شده (یعنی 4900 و 861 تن)، استفاده شود.